فصل سوم: ماه رمضان، ماه نزول قرآن
﴿شَهْرُ رَمَضَانَ الَّذِی اُنْزِلَ فِیهِ الْقُرْآنُ﴾[1]
بنا بر تفسیر معتمد و مأخوذ از روایات و احادیث از آیة شریفه: ﴿شَهْرُ رَمَضَانَ...﴾ نزول قرآن كریم در این ماه مبارك، مستفاد است و احتمال اینكه مراد از جمله: ﴿اُنْزِلَ فِیهِ...﴾، «اُنْزِلَ فِی صَوْمِهِ، أَوْ فِی فَرْضِ صَوْمِهِ» باشد ـ یعنی دربارة روزة ماه رمضان یا وجوب آن، [آیات] قرآن نازل شده است ـ خلاف ظاهر و مرجوح است و تفسیر اوّل موافق با ظاهر است. ازاین‌رو، احتمال خلاف ظاهر، محتاج به حذف و تقدیر است. علاوه بر آنكه برحسب این احتمال، نزول قرآن در فرض روزه ماه رمضان، امتیاز خاصّ روزه نمیشود؛ زیرا واجبات دیگر مانند: نماز، حج، زكات، خمس، جهاد، امر به معروف و نهی از منكر و... نیز این امتیاز و شرافت را دارند كه قرآن، در فرض آنها نازل شده؛ علاوه بر اینكه بنا بر این احتمال، امتیاز نزول قرآن در فرض روزه، مربوط به روزه یا فرض آن میشود و مستقیماً و بالذّات به روزه یا فرض روزه ارتباط دارد و ثانیاً و بالعَرَض و بالواسطه، به ماه رمضان مربوط میشود و این نیز، خلاف ظاهر است.
بنا بر این آیة شریفه، بیان كرامت و شرافت ماه رمضان، به واسطه نزول قرآن مجید است و بلكه از این آیه، اختیار این ماه از میان ماههای دیگر برای همین شرافت و فضیلت ـ كه قرآن در آن نازل شده است ـ استفاده میشود و شاید یكی از حكمتهای روزه در این ماه، قیام به وظیفة شكر نعمت و به‌پاكردن سالگرد نزول قرآن و تجدید ارتباط با كتاب خدا و تعالیم و برنامههای قرآنی است تا مسلمانان همه‌ساله به مدّت یك ماه، سالگرد نزول كتاب مقدّس الهی را درضمن انجام یك عبادت بزرگ، به نام «روزه» گرامی بدارند و شكر خدا را به‌جای آورده و به قرائت و تأمّل در معانی آیات الهی و استفاده از علوم و دانشهای قرآن ـ كه متضمّن سعادت دنیا و آخرت است ـ مشغول باشند.
حكمت اینكه تلاوت قرآن در این ماه فضیلت و ثواب بیشتری دارد نیز محتمل بر این است كه چون این ماه، ماه نزول قرآن است، هیچ زمانی برای قرائت قرآن و الهام گرفتن از علوم و معارف آن، از این ماه مناسبتر نیست.
همانگونه كه نبوّت محمّدیه، نبوّت جاودان و پیامبری به‌سوی همگان است، قرآن مجید نیز كتاب جاودان و پاینده این نبوّت میباشد كه برای جهانیان نور و دعوت پایدار به توحید، حق و عدالت، صلح و
صفا، آزادی و مساوات، رحمت و هدایت، شفای بیماریهای اجتماعی، اخلاقی و فكری، در مرور تمام ازمنه و اعصار است.
پس، برترین شرافتهای این ماه، نزول قرآن و از برترین عبادات در آن، تلاوت و تفكّر و تأمّل در معانی و حقایق قرآن است.
این مسئله را كه: «مراد از نزول قرآن چیست؟ و آیا مراد، نزول تمام قرآن یا مراد، آغاز نزول قرآن است؟» را، به‌دلیل آنكه سخن به درازا میكشد فعلاً مطرح نمیكنیم و انشاءالله تعالی در مجالی دیگر، از آن بحث مینماییم.
پس از اینكه دانسته شد نزول قرآن در ماه مبارك رمضان بوده، برای تعیین آنكه بدانیم این واقعه بینظیر و عظیم در شب اتّفاق افتاده و یا در روز به وقوع پیوسته است، به خود قرآن مراجعه میكنیم.
برحسب اوّلین آیه سوره «قدر» و آیه سوّم سوره «دخان» نزول قرآن در «لیلة القدر» یا «لیلة المباركه» واقع شده است.
امّا اینكه این شب، كدام‌یك از شبهای ماه رمضان بوده است، برحسب اخبار و روایات از یكی از شبهای «نوزدهم» و «بیست‌ویكم» و «بیست‌وسوّم» ـ كه همان «شب قدر» است ـ بیرون نیست. كه درضمن فصل دیگر، مختصری از فضایل آن شب را تذكّر میدهیم. انشاءالله تعالی.
نكاتی كه در اینجا به‌طور اشاره یادآور میشویم، فضیلت قرآن و دیگر، معجزه‌بودن آن است: