جمعه: 10/فرو/1403 (الجمعة: 19/رمضان/1445)

فصل ششم: هلال ماه رمضان

هلال ماه رمضان

«رَبِّی وَرَبُّكَ اللهُ رَبُّ الْعَالَمِینَ»[1]

اینك بیش از هزاروچهارصد سال است كه مسلمانان هلال ماه رمضان را با نشاط و اقبال بسیار به عبادت خدا و شور و سرور استقبال می‎كنند، و مانند كسی كه مدّت‎ها انتظار بازگشت عزیزترین مسافر را كشیده، از مقدمش غرق شادی و خشنودی شده، خدای را بر این توفیقی كه یافته‎اند سپاسگزاری می‎كنند. سپاسگزاری می‎نمایند؛ چون میهمان خدا شده و در دارالضّیافة حق، به كرامت و شرافت مشرّف شده‎اند:

«وَهُوَ شَهْرٌ دُعِیتُمْ فِیهِ إِلَی ضِیَافَةِ اللهِ وَجُعِلْتُمْ فِیهِ مِنْ أَهْلِ كَرَامَةِ اللهِ».[2]

سپاس او را به‌جای می‎آورند، چون افتخار درك روزها و شب‎های پربركت ماه مبارك را نصیب آنان فرموده است.

 

پروردگار را حمد می‎كنند كه باز فرصت تهذیب اخلاق و اصلاح احوال و نیل به فیوض بسیار و تزكیه باطن و صفای نفس یافته و شعور اسلامی خود را زنده و احساسات پاك انسانی را شاداب ساخته و دل‌ها را با استغفار و توبه، دعا و مناجات و یاد خدا جلا داده و با اولیا و بندگان مقرّب خدا در سیر طریق معرفت و اطاعت، همكاری می‎كنند. چه ماه پرارزش و چه اوقات گران‌بها و چه سرمایة عزیزی كه به دست آنها آمده است.

از حضرت امام‌باقر‌×‎ روایت است كه فرموده: «پیغمبر‌‌(ص) ‎به مردم روی می‌كردند و می‎فرمودند: ای گروه مردم! وقتی هلال رمضان طلوع می‎كند، شیاطین سركش به غل بسته می‎شوند و درهای آسمان و بهشت و درهای رحمت باز می‎شود و درهای آتش بسته می‎گردد و دعاها مستجاب می‎شود، و در هنگام افطار هر روز، برای خدا آزادشدگانی است كه از آتش، آنها را آزاد می‎كند و هر شب منادی ندا می‎كند: آیا سؤال‌كننده‎ای هست؟ آیا استغفاركننده‎ای هست؟ خدایا! هر انفاق‌كننده را عوض عطا فرما و هر امساك‌كننده را لطف عطا كن. تا آنكه هلال شوّال طلوع می‎كند و مؤمنان ندا داده می‎شوند: بامداد به‌سوی جایزه‎های خود بیایید كه روز جایزه است».

 

سپس حضرت امام‌باقر‌×‎ فرمود: «سوگند به كسی كه جانم به دست او است این جوایز، جایزه دینار و درهم نیست».[3]

با نوشدن ماه، برنامه‎ها روند دیگری می‎یابد. در كشورهای اسلامی اوقات كار كارگران و صاحبان مشاغل و پیشه‎ها و مؤسّسات ملّی و حكومتی تغییر می‎كند. غذاخوری‎ها، میهمان‎خانه‎ها و... كه در سراسر روز كار می‎كردند، دست از كار می‎كشند.

هلال ماه رمضان را كه می‎بینند رو به جانب قبله، خدا را می‎خوانند و از او امن و ایمان و تندرستی و اسلام و عافیت و كمك بر اقامه نماز و ادای روزه و انجام شب‌زنده‎داری و تلاوت قرآن و‎... را طلب می‎نمایند:

«اَللَّهُمَّ أَهِلَّهُ عَلَیْنَا بِالْأَمْنِ وَالْإِیمَانِ وَالسَّلَامَةِ وَالْإِسْلَامِ وَالْعَافِیَةِ الْـمُجلَّلَةِ، وَدِفَاعِ الْأَسْقَامِ وَالْعَوْنِ عَلَی الصَّلَاةِ وَالْقِیَامِ ، وَتِلَاوَةِ الْقُرْآنِ. اَللَّهُمَّ سَلِّمْنَا لِشَهْرِ رَمَضَانَ وَتَسَلَّمْهُ مِنَّا وَسَلِّمْنَا فِیهِ حَتَّی یَنْقَضِیَ عَنَّا شَهْرُ رَمَضَانَ وَقَدْ عَفَوْتَ عَنَّا وَغَفَرْتَ لَنَا وَرَحِمْتَنَا».[4]

 

و این‌چنین با حال خوش، پاك و بی‌آلایش و با چنین آرمان‎ها و اهداف، وارد ماه رمضان می‎شوند و خطاب به ماه كرده، می‎گویند: «رَبِّی وَرَبُّكَ اللهُ رَبُّ الْعَالَمِینَ».

در این جمله پرمعنا، ایمان و اعتقاد خود را به توحید تازه كرده و ارتباط و هم‎بستگی تمام مخلوقات و عوالم هستی به نظام اَتمّ الهی را مورد توجّه قرار داده و انسان و ما و جمیع كائنات را تحت تربیت عامّه باری‌تعالی می‎شناسد.

آری، بسیاری از انسان‎ها بوده و هستند كه ماه، ستاره، آتش و آفتاب را ربّ‌النّوعی پنداشته و در تاریكی این گمراهی‎ها، از تماشای حقایق نجات‌بخش و خداپرستی و توحید، محروم گردیده‎اند.

اما مسلمان روزه‌دار وقتی هلال ماه رمضان را می‎بیند، می‎گوید:

«رَبِّی وَرَبُّكَ اللهُ رَبُّ الْعَالَمِینَ»

مربّی انسان و حیوان، نبات و جماد، ماه و ستاره، خورشید و كهكشان‎ها و آب و آتش خداست و پرستش، فقط‌و‌فقط سزاوار ذات بی‌زوال اوست و بشر و ماه و تمام معبودهای باطل و اتّخاذی، مخلوق و مربوب او هستند و ماه، آفتاب، هر كره و هر مخلوقی ـ ‎هرچه بزرگ و عظیم باشد‎ ـ محتاج به تربیت الهیّه هستند و كوچك‎تر از آنند كه بشر ـ این موجودی كه تاج ﴿لَقَدْ كَرَّمْنَا﴾[5] بر سر گرفته‎ ـ نسبت به

 

آنها كوچكی و حقارت نشان دهد و از نیایش، پرستش و تعظیم آنها چاره‎جویی نماید.

خداوند آنها را مسخّر انسان قرار داده و انسان را مستعدّ تصرّف و تسخیر آنها آفریده است.

این است فكر بلند و اندیشه روشن مسلمان روزه‌دار و موحّد خداشناس و این است دینی كه بشر را به تسخیر ماه و كرات تشویق می‎نماید و او را در سفر به ماه و كواكب و نجوم، گستاخ می‎سازد. این است دینی كه باید پیروان آن همه، جهان‎بین و جهان‌شناس شوند؛ و این است دینی كه پیروان خود را به مطالعه عالم آفرینش و دقّت و تأمّل در نظام جهان و كشف اسرار مخلوقات و خواصّ آن دعوت می‎كند و كسانی را كه در آیات خدا مطالعه نمی‎كنند و بر علم و بصیرت خود نمی‎افزایند، به‌شدّت مورد نكوهش و توبیخ قرار داده است.

آری، در سراسر قرآن، آیات بسیاری بشر را دعوت به علم و تحقیق و كاوش و تلاش برای رفع حجب و پرده‎ها كرده و بلكه قرآن مجید خشیت و بیم از خدا را مخصوص آن دسته از علما می‎داند كه از عظمت دستگاه آفرینش بااطّلاع و جهان‌شناس باشند.[6]

 


[1]. ابن‌طاووس، اقبال‌الاعمال، ج1، ص66؛ مجلسی، زادالمعاد، ص79. «پروردگار من و پروردگار تو خدایی است که پروردگار عالمیان است».

[2]. صدوق، الامالی، ص154؛ مجلسی، بحارالانوار، ج93، ص356، ح25. «و رمضان ماهی است که شما در آن به مهمانی خدا دعوت شده‌اید و در آن از اهل کرامت خدا قرار داده شده‌اید».

[3]. کلینی، الکافی، ج4، ص67ـ68، ح6؛ صدوق، الامالی، ص102ـ103؛ همو، ثواب‌الاعمال، ص64؛ طوسی، تهذیب‌الاحکام، ج4، ص193. ممكن است بازشدن درهای بهشت و بسته‌شدن درهای آتش در این ماه، اشاره باشد به فراهم‌بودن اسباب اطاعت و عبادت و فراهم‌نبودن اسباب معصیت به‌واسطه مراسم و آداب روزه؛ چنانچه مغلول‌شدن شیاطین نیز ممكن است اشاره به این معنا باشد؛ زیرا وسایل اغوا و انحراف و پیروی از شهوات در این ماه كم می‎شود و وسایل جلب توفیق زیاد می‎گردد و اگر ظاهر حدیث هم مراد باشد، اشكالی ندارد.

[4]. ر.ک: صدوق، الامالی، ص102؛ همو، ثواب‌الاعمال، ص64؛ ابن‌طاووس، اقبال‌الاعمال، ج1، ص63؛ فیض کاشانی، الوافی، ج11، ص393 ـ 394 (باب 61). «خدایا هلال ماه مبارک را بر من بنمایان، با امنیت و ایمان و سلامت و اسلام و درجة عالی عافیت و دفع بیماری‌ها و کمک بر نماز و شب‌زنده‌داری و تلاوت قرآن، خدایا ما را برای ماه رمضان سالم بدار و آن را از ما قبول فرما و ما را در آن سالم بدار تا ماه رمضان تمام شود، درحالی‌که ما را عفو کنی و ما را مشمول مغفرت و رحمت خود سازی».

[5]. اسراء، 70.

[6]. اشاره به آیه 28 سوره فاطر.

موضوع: 
نويسنده: 
کليد واژه: