غرض از «عید» نه آن است كه از باب جلال |
|
|
|
جامه ناز بپوشند به الطاف مزید |
|
ای خوش آن عید، كز آن شاه و گدا خوش باشند |
|
|
|
كه چنین «عید سعید» است و جز این نیست سعید |
|
در روز «عید فطر» همه مسلمانان در سراسر جهان، غرق احساس افتخار بوده و سربلند و سرافرازند كه ماه مبارك رمضان را با توفیق به پایان رسانده و از بركات معنوی و تربیتی آن مستفیض شدهاند.
خدا را شكر مینمایند كه یكی از بزرگترین كلاسهای تربیتی اسلام را در طیّ یك ماه گذرانده، و از درسهایی كه در آنها داده شده، به اندازه استعداد و آمادگی خود استفاده كرده و با روح و جان خود آمیزش داده و بر الواح دلها و ضمایر خود ثبت كردهاند.
در این روز، مسلمانان از یك جهاد حسّاس و خطرناك ـ كه پهلوانان، قهرمانان و شیرافكنان جهان در آن میدان به خاك هلاكت افتاده و مغلوب شدهاند ـ فاتحانه و پیروزمندانه باز میگردند.
این جهاد، جهاد با نفس، جهاد با امیال و غرایز حیوانی و لذایذ نفسانی است.
بازداشتن نفس از كامگیریهای شهوانی، نگهداری نفس از خوردن غذاهای لذیذ و نوشیدنیهای شیرین و خوشگوار، خودداری از چشمچرانی و هوسهای شیطانی، از دروغ، غیبت، خشم و غضب، بدخویی و ترشرویی، تكبّر و جاهطلبی و دوری از هر معصیت و گناه دیگر در این میدان جهاد، فتح و پیروزی است.
همه اینها جهاد است و همان «جهاد اكبر»ی است كه پیامبر بزرگ اسلام(ص) به گروهی از صحابه كه به جهاد رفته بودند و با دشمن با شمشیر و اسلحه دستوپنجه نرم كرده و زور بازو نشان داده بودند، فرمود:
«جهاد اكبر»ی كه جز افراد باایمان و مردان و زنان تربیتشده در
دامان اسلام، هیچ شخص دیگری نمیتواند در صحنه آن عرض اندام كند و در میدان رزم آن، افتخاری كسب نماید.
میدانی كه در آن پیلتنهای قویپنجه و عشّاق مال و مقام دنیا، شهوتپرستان، جلاّدان خونخوار، فاتحان جاهطلب كشورها، جوانان مغرور، خشمگینان پلنگآسا، ستمگران بیرحم، آدمكشان و قصّابان تاریخ، زنان هوسباز، دوشیزگان ناپاك و پرستندگان مظاهر مادّی به خاك هلاكت افتاده؛ و از اینكه بتوانند افتخاری كسب و در مسابقات آن شركت نمایند عاجز و ناتوانند.
میدانی كه مردان و بانوان باایمان، خداپرست، فروتن، پاكدل، پرهیزكار، شكیبا و بیاعتنا به زر و زیور دنیا در آن لباس رزم پوشیده، با اراده محكم و همّت بلند حریف را شكست میدهند و در مسابقه با افتخار به پیروزی دست مییابند.
آری، نبرد با هواینفس در عین آسانی، دشوار است. آسان است، برای اینكه وجدان پاك و فطرت آدمی و عقل و خرد، مصلحت و لزوم آن را درك مینماید و اگر انسان در این میدان قدم نهاد، هرچه پیش رود موفّقتر میشود؛ تا سرانجام نفس سركش و جنود اهریمنی را مغلوب و ذلیل خود كند و قوای ملكوتی و عقلانی و وجدانی را در كشور بدن، حاكم و كارفرما سازد.
ازسویدیگر این كار دشوار است؛ برای اینكه جهاد با نفس، ایستادگی در برابر غرایز گوناگون و تلاش و كوشش برای كنترل و انضباط آنهاست و شناخت دامهای شیطان و هواهای پنهانی كار هر شخصی نیست و رامكردن نفس امّاره و چشمپوشی از لذایذ و كامگیریهای نفسانی و خواستههای هزارگونة نفسِ وسیع و سركش، به این زودیها میسّر نخواهد بود و این دشمن خانگی با غرایزی كه انسان را در دفع دشمن خارجی یارویاور و محرّك و مشوّق هستند، آشنایی و ارتباط برقرار میكند و از آنها كمك و یاری میگیرد.
ازاینجهات، مبارزه با نفس كاری بس دشوار است و رستگار، كسی است كه بتواند نفس را تعدیل كرده، و به نظم و ترتیب صحیح وادار سازد.
ماه مبارك رمضان، ماه مبارزه با نفس و مدرسه تعدیل و اصلاح غرایز و خواستهها و نمایش قوّت اراده و توان روان، سپری شده و اینك فرصت برگزاری مراسم عیدی بزرگ و پرفضیلت است. این عید، عید اسلامی فطر است كه عید همگان و عید عموم طبقات و افراد است.
عیدی كه خدا آن را برای همه مسلمانان قرار داده و همه را در آن شریك فرموده است. عیدی كه در آن مساجد و مجامع اسلامی و در گستره جهان اسلام، شكوه عبادت و بندگی خدا دیده میشود.
مراسم این عید اختصاص به توانگران، كارفرمایان، رجال و زمامداران و طبقات بهاصطلاح ممتاز ندارد.
تشریفات مادّی، تقدیم هدایا و تحفههای گرانبها ـ چنانچه پیش از اسلام در اعیاد رسم بود ـ در این عید مرسوم نیست.
زیردستان موظّف به دیدار زمامداران نیستند، و كارگر و كارفرما، افسر و سرباز، فقیر و غنی، شاه و گدا و همه اقشار و طبقات باید در صف بندگی خدا و دعا و عبادت برادرانه بایستند.
چنانچه میدانیم مراسم عمده و حسّاس این عید «نماز» و «زكات» است.
[1]. طوسی، مصباحالمتهجد، ص654؛ ابنطاووس، اقبالالاعمال، ج1، ص495. «میخواهم از تو به حق این روز (عید فطر) که آن را برای مسلمانان عید قرار دادی».
[2]. کلینی، الکافی، ج5، ص12؛ صدوق، الامالی، ص553؛ فتال نیشابوری، روضةالواعظین، ص420؛ مجلسی، بحارالانوار، ج19، ص182. «آفرین به قومیکه جهاد اصغر را انجام دادند و بر آنها جهاد اکبر باقی ماند».
[3]. طوسی، مصباحالمتهجد، ص654. «میخواهم از تو به حق این روز (عید فطر) که آن را برای مسلمانان عید قرار دادی».