ضربتی بر پیکر عدالت و آزادگی
سلسله نوشتار‌های آیت‌الله العظمی صافی گلپایگانی مدظله الوارف
درباره ماه مبارک رمضان (17)
یكی از حوادث بزرگ ماه رمضان كه مسیر تاریخ اسلام را تغییر داد، شهادت مولای متقیّان امیرالمؤمنین علی علیه‌السّلام بود.
* ضربت بر تمام اهداف عالی انسانی
با شهادت آن بزرگوار، اسلام تنها نگهبان دلسوز و یگانه حامی واقعی خود را از دست داد و مسلمانان از بركت وجود پیشوایی محبوب، زمامداری عادل، امامی عالم، رهبری رؤوف و مهربان محروم شدند، و امواج بلایا و فتنه‌ها از هر سو آنها را احاطه كرد.
ضربت «ابن ملجم مرادی» ضربتی بود كه بر پیكر اسلام، عدالت، حرّیّت و فضیلت و بر پیكر تمام اهداف عالی انسانی وارد شد.
به مناسبت این حادثه بسیار ناگوار و مصیبت جانكاه و برای آشنایی با ارزشِ تعالیم نجات بخش اسلام و مفاهیم تشیّع و برای درك بیشتر بزرگیِ جنایت ابن ملجم، چند جلوه از شخصیّت عظیم و بی نظیر علی علیه السّلام را، زینت‌بخش این نوشتار قرار می‌دهیم.
* عجز از وصف علی علیه السلام
انشای قصاید و اشعار و تألیف کتاب در مناقب و فضایل حضرت مولی الموحّدین امیرالمؤمنین علیهالصلوة و السّلام، از عصر رسالت و نیمه اول قرن یکم هجرت آغاز گردید و الی زماننا هذا، چهارده قرن است که این شیوه پسندیده ادامه دارد و تا جهان از رجال بزرگ فضیلت، انسانیت و اسوههای کمال و عظمت و مردان الهی تقدیر و تعظیم دارد، ادامه خواهد داشت و تألیف کتاب و انشاء اشعار در این موضوع، پایان نخواهد یافت.
دانشمندان محقّق، نویسندگان متتبّع و علما و ارباب علوم و فنون اسلامی در این میدان همواره حضور داشته و این رشته تألیف را بیانقطاع ادامه داده و هر کدام به امّید کسب افتخار و نیل به اجر ثواب، بضاعت علم و تحقیق خود را هر چند که بسیار ثمین و گران‌بها بوده، با کمال مسکنت و خجلت در پیشگاه چاکران و ملازمان درگاه آسمانجاه آن حضرت نثار کرده و با عرض «إنّ الهَدایَا عَلى مِقْدَارِ مُهدِیهَا» زمین معذرت و ادب بوسیدهاند.
شمار این کتاب‌ها از دهها هزار بیشتر و بیشتر است که بدیهی است این خود، ثروت علمی و معنوی بینظیری است که از برکت وجود کثیر البرکات امام امیرالمؤمنین علیه‌السّلام فراهم شده است و سزاوار است که ویژه این موضوع ارزشمند، کتابخانههایی تأسیس گردد.
* جوانب متعدد شخصّیت امیرالمؤمنین علیه‌السلام
نواحی متعدّد عظمت‌های علی، آن تجسّم بندگی و عبودیت خالص خدا، و بخش‌های گوناگون و بلکه متضادّ مناقب، فضایل و مواقف آن حضرت، همه در کتاب‌ها مضبوط و محفوظ مانده است؛ عَلِیّ وَ مَا أنْزِلَ فیهِ مِنَ القُرْآنِ، عَلِیّ و مَا ثَبَتَ لَهُ مِنَ الشُّئُونِ وَ المَقَامَاتِ بِالسُّنَّةِ، عَلِیّ وَ مَا صَدَرَ مِنْهُ مِنَ المُعْجِزاتِ، عَلِیّ وَ مَواقِفُهُ وَ بُطُولاتِهِ فِی الغَزَواتِ، عَلِیّ وَ تَضْحِیاتُهُ فِی سَبیلِ إعْلاءِ کَلِمَةِ الإسْلامِ، علی و اخبار از مغیبات، گذشته و آینده زمان، علی و علم به عوالم غیب، علی و علم به شرایع و احکام اسلام، علی و زهد و پارسایی و پرهیزگاری، علی و علوم عالی الهیات، علی امیر فصاحت، بلاغت و کلام، علی و عبادت، خوف از خدا و شبزندهداری، علی و عدالت، دادستانی و دادگستری، علی و حکومت و زمامداری، علی و فروتنی و بردباری، علی در خدمت و نصرت دین خدا و رسول خدا، علی امام المتقین و زوج سیّدة نساء العالمین، علی ابوالأرامل و الأیتام و المساکین، علی و علی و علی و ... اینها و بیشتر و بسیارتر از اینها، همه نواحی عظمت وجود علی است.
* علی، بزرگترین معجزه پیامبر علیهماالسلام
علی علیه السلام، اعظم آیات الهی و اظهر معجزات حضرت رسالت‌پناهی صلّیالله علیه و آله و سلّم است که در این کتاب‌ها بازگو شده و علمای توانا، نویسندگان بزرگ، فرزانگان برجسته و نبغاء عالم علم پیرامون آنها قلمفرسایی کرده و با این همه که گفتند و نوشتند، باب ابراز بلاغت، تألیف، تصنیف و ایراد خطابه و سخنرانی در فضایل و مناقب آن حضرت، همچنان بر روی دانشمندان و فضلای دوران باز است و هر کسی در این باغ پهناور وارد میشود، به میوهای تازه دست مییابد؛ «كَشَجَرَةٍ طَیِّبَةٍ أَصْلُها ثابِتٌ وَ فَرْعُها فِی السَّماءِ تُؤْتِی أُكُلَها كُلَّ حِینٍ بِإِذْنِ رَبِّها»(1)
رشته تألیف و تصنیف، درباره شئون و عظمت‌های علی علیه‌السّلام، نه فقط سرتاسر عالم اسلامی را از شرق تا غرب و از سنّی و شیعه گرفته، بلکه قلوب بیگانگان را به این شخصیت ممتاز متوجه نموده و نویسندگان و مؤلفان آن را به مدح، ستایش و تألیف کتاب‌ها برانگیخته است.
آری! آنان نیز به این که شناختی از علی دارند و مثل کتاب «الامام علی صوت العدالة الانسانیة»(2 مینویسند، افتخار و مباهات دارند.
* اعتراف بزرگان اهل سنّت به فضائل علی
علما و محدّثین بزرگ اهل سنّت علاوه بر کتاب‌هایی که در آن فضایل متعدد آن حضرت را بر میشمارند، تا همین عصر، این رشته را ادامه دادهاند، مانند شرقاوی که کتاب «علی إمام المتقین» را در دو جلد مینگارد.
آری! علاوه بر اینها در خصوص برخی از فضایل آن حضرت، مثل حدیث طیر مشوی، حدیث ردّ شمس، حدیث «أنَا مَدینةُ العِلْمِ»، حدیث منزلت و حدیث ولایت (حدیث غدیر) کتاب ویژه نوشتهاند و جالب این است که برخی از این کتاب‌ها در مجلّدات متعدد، تألیف شده است.
یک رشته از تألیفات اهل سنّت به نام مناقب است، مثل مناقب احمد بن حنبل، صاحب مسند و پیشوای حنابله، مناقب خوارزمی و مناقب ابن المغازلی و دیگران.
و رشته‌ی دیگر به نام خصایص است که یکی از مشهورترین آنها، خصایص نسایی معروف، صاحب کتاب سنن نسایی است که از صحاح اهل سنّت است. این کتاب چندین مرتبه به طبع رسیده و در دسترس همگان است و اخیراً اگر چه دست‌های مرموز وهّابیت، به اسم تحقیق رجال بعضی احادیث آن را به گمان خود، به تهمت گرایش به تشیّع و حبّ اهل بیت علیهمالسّلام، مجروح قلمداد کرده است، اما اهل فن میفهمند که این تلاش صرفاً برای دشمنی با اهل بیت پیغمبر صلّی الله علیه و آله و سلّم است، چون در نسبت اصل کتاب به مثل نسایی نتوانستند حرفی بزنند، بعضی رجال و اسناد را مورد ایرادات قرار دادهاند. حتّی بعضی رجال را که به قول خودشان از رجال شیخین، یعنی بخاری و مسلم، یا یکی از آنها است نیز زیر سؤال برده و با این نادانی، آن دو کتاب به قول خودشان صحیح را هم از اعتبار انداختهاند.
به هر حال، لَیْسَ هذَا اوّلَ قَارُورةٍ کُسِرَتْ فِی الإسْلامِ. اینها پیروان بنیامیه و اتباع معاویه، یزید، ولید، حجاج و زیاد و این طواغیت و نواصب و دشمنان علی علیه‌السّلام هستند و گفتارشان درباره احادیث فضایل امیرالمؤمنین علیه‌السّلام، در میزان عالمان به علم حدیث و مسیر آن، وزن و ارزشی ندارد.
پی‌نوشت‌ها:
1. سوره ابراهیم، آیات 25-24.
2. تألیف جرج جرداق دانشمند مسیحی که تفصیل این قضیه در کتاب «فخر دوران» آمده است.