جمعه: 1403/01/10
نسخه مناسب چاپSend by email
ماه رمضان، از منظر اسلام تا رفتار مسلمانان؛ سلسله مقالات مرحوم آیت‌الله العظمی صافی گلپایگانی قدس سره در ماه مبارک رمضان(شماره ۸)
ماه رمضان، از منظر اسلام تا رفتار مسلمانان؛ بمناسبت ماه رمضان (8)
بازنشری از نوشتار مرحوم آیت الله العظمی صافی گلپایگانی قدس سره

بیتردید كسانی كه میخواهند اسلام را در آینه اعمال و رفتار اجتماع مسلمانان این عصر ببینند و آن جمال نورانی و خورشید جهان تاب را در چنین منظر و آیینه تیره و تار زیارت كنند، سخت در اشتباه‌ هستند.

اگر تصویر چهره اسلام ممكن بود و یك نفر آگاه به تمام تعالیم و امتیازات و هدایتهای اسلام و برنامههای تربیتی و جامع آن، چهره زیبای آن را تصویر میكرد، از هر اثر هنری دیگر زیباتر و جالبتر میشد.

اگر خدای جهان و آفریننده زمین و آسمان ـ كه نعمت اسلام را به وسیله حضرت خاتم الانبیا انعام و اعطا فرمود ـ آن را به صورتی تمثیلی میساخت، یقیناً زیبایی و جمال آن صورت، خلق اوّلین و آخرین را از خود بیخود میكرد.

اسلام را باید در آینه نصوص قرآن و سنّت، و در سیره رفتار و گفتار و كردار پیشوایان دین و كسانی كه اسلام در وجودشان به تمام معنا منعكس شده و در سلوك مجاهدین و مسلمانان صدر اسلام تماشا كرد.

اجتماعی را میتوان یك جامعه كاملاً اسلامی دانست كه همه احكام و دستورات اسلامی بر تمام مسائل زندگی فردی و اجتماعی آن جامعه منطبق بوده و به عبارت دیگر، اسلام از برنامههای كسب و كار، معاشرت، حكومت، سیاست و... آنها تفكیك نشده باشد.

با این وصف، اجتماعات ما معرّف یك اجتماع كامل و تمام عیار اسلامی نیست؛ زیرا بسیاری از احكام اسلام در بین مسلمانان معاصر متروك گردیده، و جز «عبادات» (مثل: نماز و روزه، حج و...) ـ كه اجتماع اسلام به آنها نیز قائم است ـ بقیّه احكام و دستورات اسلامی كمتر مورد عنایت قرار گرفته و بعضاً مهجور مانده است. چه بسا كه عبادات ما نیز آن طور كه شایسته است نشان دهنده مقاصد اسلام نیست و كسانی كه از آثار و بركات آن هم محروم میباشند، بسیارند.

در «عبادات»، معانی بزرگ و درسهای عمیق به ما آموخته میشود كه اگر به آنها توجّه كنیم، افق افكار ما روشن و طرز تصوّر ما دگرگون میشود.

در عبادات هم جنبه عادت نهفته است و هم اظهار شوكت اسلام، اتّحاد و هماهنگی مسلمین، ارشادات اخلاقی، آموزشی و تربیتی، تعالیم اجتماعی، رشد فكری، عقلی و علمی و بلكه فواید بهداشتی و اقتصادی نیز منظور شده است.

همین روزه ماه رمضان كه از اركان اسلام و نیز شعایر بزرگ و وسیلهای جهت تقرّب به خدا است، آیا با همان برنامه مقرّر انجام میشود؟ و آیا ماه رمضان ما همان ماه رمضان اسلام است؟ این موضوع و مسألهای است كه به بررسی و تحقیق نیاز دارد.

ماه رمضان اسلام: چنان‌چه از خطبه حضرت رسولاكرم صلّیالله علیه وآله وسلّم استفاده میشود، فرصتی برای افزودن به اعمال خیر و كارهای نیك، دستگیری از فقیران و بینوایان، پیوند با خویشاوندان، یاری ضعیفان، تكمیل و تهذیب اخلاق، فرو خوردن خشم و غضب و كنترل قوای شهوانی است.

امّا برنامه ماه رمضان ما: پرخوری در افطار و سحر، تندخویی و بدزبانی با نزدیك و بیگانه، شب‌نشینیهای زیان بخش است.

ماه رمضان اسلام: بهترین فرصت و گران‌بهاترین وقتی است كه حتّی یك دقیقه و ثانیهاش نباید هدر برود و بیهوده مصرف شود؛ بلكه باید تمام دقایق و ساعات آن در انجام كارهای نیك و اعمال حسنه، تفكّر و تأمّل، توبه و اصلاح حال سپری شود.

ماه رمضان ما: بیشتر اوقاتش تلف میشود و اوقاتی به این عزیزی، آسان از دست میرود.

ماه رمضان اسلام: مسلمانان باید در آن به مناسبت نزول قرآن در سیره رسول اكرم صلی الله علیه وآله وسلّم شخصیّتی كه قرآن به او نازل شد به طور عمیق مطالعه نمایند و ارشادات و راهنماییهای آن رهبر عالیقدر آسمانی را ـ كه دافع هر ضرر و خسارت، و علاج كننده تمام مشكلات اجتماعی و حیاتی است ـ سرمشق خود قرار دهند و به حكم: لَقَدْ كَانَ لَكُمْ فِی رَسُولِ اللهِ اُسوَةٌ حَسَنَةٌ لِّمَن كانَ یَرجُوا اللهَ وَالْیوْمَ الأَخرَ (1) به روش و سلوك آن رسول اعظم خدا صلّیالله علیه وآله وسلّم تأسّی نمایند.

ماه رمضان ما : اكثریّت مسلمانان از سیره رهبر عظیم خود بیاطّلاع بوده و در این موضوع كه درس و بحث، تفكّر و مطالعه در آن بر هر مسلمانی لازم است، نه در ماه رمضان و نه در ماههای دیگر اهتمام شایان ندارند و به دانستن تاریخ حیات رسول خدا صلّیالله علیه وآله وسلّم كه آموزندهترین صفحات تاریخ است، اعتنایی لازم و كافی نمیكنند. تاریخ كدام شخصیّتها، و رجال تاریخ، زعما و رهبران اصلاحات و انقلابها و پیامبران بزرگ، مانند تاریخ پیامبر بزرگ اسلام، آموزنده و سودمند است.

ماه رمضان اسلام: ماه نشاط، و اقبال و شتاب به سوی عبادت و تقرّب به خدا است.

ماه رمضان ما: بعضی آن را در كسالت و سستی و تن پروری و خواب و بیخبری به پایان میرسانند.

ماه رمضان اسلام: آغاز فصل جدید و مرحله نوین عمر و زندگی است كه در آن باید قوای فكری و اخلاقی خود را از نو به رشد و نموّ وا داریم و با گذشته خود وداع كرده، و دل خود را جلا دهیم و زنگار معصیّت و گناه را از آن بزداییم.

ماه رمضان ما: تغییر مختصر در وقت خوردن غذا و امساك از مفطرات است كه هر چند امتثال و اطاعت فرمان خدا و دلیل بیدار بودن وجدان دینی و شعور مذهبی است و نسبت به آن بدبختها و گمراهانی كه روزه را افطار میكنند شرافت و فضیلت آن بسیار است؛ امّا با این وجود، روزهدار نباید فقط به امساك از مفطرات قناعت كند؛ بلكه باید سایر برنامههایی را كه برای روزه‌داران معیّن شده نیز انجام دهد تا از فواید بسیار و رَحَمات واسعه الهی در این ماه حدّاكثر استفاده را بنماید.

ماه رمضان اسلام: سبب تهذیب نفوس، تطهیر قلوب و تخلّق به اخلاق حمیده، اعتیاد به عادات حسنه، تمرین خلوص نیّت، احیای معالم و مبانی اسلامیّت و انسانیّت، انتشار محبّت و نوع‌پروری و صداقت است.

ماه رمضان ما: بسا شب‌نشینیها و مجالسی كه پس از افطار برپا میشود و با متحمّل شدن مصارف زیاد به پرخوری، غیبت، لهو و مزاحهای باطل و گفت و شنودهای بیثمر مشغول شده و با پرخوری‌هایی كه میكنند از حكمت نبویّه «صُومُوا تَصِحُّوا» (2) محروم میشوند، و چون از روح همكاری و همدردی اسلامی و ارتباط معنوی و اتّصال ناگسستنی قلبی و ایمانی، نشانه و علامتی نیست، آن دید و بازدیدها و معاشرتها، سبب كینه و عداوت و دشمنی و سوء تفاهم میگردد.

 


پی‌نوشت‌ها:

۱. سوره احزاب، آیه 21: قطعاً برای شما در اقتدا به رسول خدا سرمشقی نیكوست؛ برای آن كس كه به خدا و روز بازپسین امید دارد.

۲. «روزه بگیرید تا سلامت باشید». بحار ‌الأنوار؛ ج 96، ص 255.

 

دوشنبه / 28 اسفند / 1402