جمعه: 1403/01/10
نسخه مناسب چاپSend by email
برنامه زندگی و سعادت، سلسله مقالات مرحوم آیت‌الله العظمی صافی گلپایگانی قدس سره در ماه مبارک رمضان (شماره10)
برنامه زندگی و سعادت؛ به مناسبت ماه رمضان (10)
بازنشری از نوشتار مرحوم آیت الله العظمی صافی گلپایگانی قدس سره

ما مسلمانان بر آن عقیده‎ایم كه قرآن، نور و رحمت و هدایت به سوی خیر و سعادت است و كافی‌تر و جامع‎تر از آن دستوری برای بشر نیامده و نخواهد آمد و جامعه انسانی با وجود احكام قرآن و مكتب اسلام به هیچ نظام و قانون دیگری احتیاج ندارد.

 

 

  • تمسّک به ثقلین، تنها راه سعادت جامعه بشری.

شكّ نداریم كه اگر تعالیم قرآن به اجرا درآید، نقاط ضعف و نابسامانی‎هایی كه زندگی جوامع بشری را فرا گرفته، مرتفع خواهد شد و برادری و عدل و داد، جهان را فرا خواهد گرفت.

بنابراین، وظیفه ما است كه به حكم حدیث شریف و متواتر: «اِنِّی تارِكٌ فِیكُمْ الثَّقَلَیْنِ كِتابَ اللهِ وَعِترَتِی ما اِن تَمَسَّكتُم بِهما لَن تَضِلُّوا اَبَداً»(1) به قرآن و عترت پیامبر ‎صلّی‎الله علیه وآله وسلّم‎ متمسّك شویم و رسالت قرآن را به جهانیان برسانیم؛ مبدأ و مقصد انجام حركات و نهضت‎ها، اقدامات و انقلاب‎های اصلاحی را، تعالیم قرآن قرار دهیم؛ و همواره آن را نقطه شروع و نقطه پایان، مصدر هدایت و منبع جهش بدانیم؛‌ و در تمام شؤون و نواحی زندگی فقط به قرآن و عترت رجوع نماییم و آن را یگانه‌میزان و قانون محترم و واجب الإتّباع دین و دنیا دانسته، در هیچ اقدام و هیچ حالی از آن غافل نگردیم.

 

 

  • ملاک تشخیص جامعه‌ی اسلامی از جوامع دیگر.

تشخیص اجتماع اسلامی از جوامع دیگر به این است كه مصدر افكار و افعال و سلوك اجتماعی، تربیتی، تجاری، سیاسی و مبدأ تحرّك و محور تمام فعّالیّت‎های علمی و صنعتی و اصلاحی، «قرآن» و «سنّت» باشد؛ از این رو، اگر مسلمانان بتوانند چنین انقلابی در جهان اسلام و در جوامع خود به وجود آورند، آینده آنان سعادت‌بخش و مقرون به رستگاری و آزادی خواهد بود و برای ابلاغ رسالت اسلام به جهانیان و نجات بشر از این همه سرگردانی و گمراهی، لیاقت و شایستگی خواهند یافت.

 

 

  • لزوم همراهی عمل با عقیده به کمال قرآن.

متأسّفانه برخی از مسلمانان، هدایت قرآن را تمام و جامع و شامل می‎دانند؛ ولی در مقام عمل به تعالیم دیگر گرایش پیدا می‎كنند و مكتب‎های غیر اسلامی، و افكار و آراء و دستور زندگی خود را از جاهای دیگری اقتباس می‎نمایند و سپس سعی دارند با تأویل و توجیه نصوص، كتاب و سنّت را با آن افكار و تعالیم، موافق معرّفی نمایند. چنان‌چه برخی در استفاده از آیات قرآن، اخبار و احادیث را ترك كرده و روایات را كنار می‎گذارند و بدین‌گونه بین قرآن و عترت جدایی می‎اندازند و به اجماع فقها و فهم و استظهارات بزرگان، اعتنا نمی‎كنند، كه بی‎شك هدف آنان از این روش، پیدا كردن معاذیر و دستاویزهایی برای پیروی از نظریّات مأخوذ از دیگران و تقلید از اجانب و مكتب‎های غرب یا شرق است.

این‌ها در روشنی تعالیم اسلام گام برنمی‎دارند، و روشی كه دارند، آنان را از قرآن دور، و جمال زیبای اسلام را مستور، و هرج و مرج فكری و اعتقادی و پراكندگی ایجاد می‎كنند.

این‌ها را باید به كیفیّت صحیح و طریق مستقیم استفاده و استنباط از كتاب و سنّت، راهنمایی كرد؛ و از توجیه و تأویل و هم چنین تقلید از افكار بیگانگان و مكتب‎های مادّی و ضعف شخصیّت، برحذر داشته و آنان را به استقلال فكر و تعقّل و تأمّل و پیروی از علم تشویق نمود.

گروه دیگری از مسلمانان که بر صراط مسقیم‌اند، كسانی هستند كه به طور جدّی و قاطع، قرآن و عترت را منبع هدایت و یگانه كتاب راهنمای دنیا و آخرت می‎دانند؛ و از هیچ مكتب و مصدر دیگری حاضر به اقتباس برنامه زندگی نیستند و متون و نصوص كتاب و سنّت را محترم شمرده و به حلال و حرام و واجب و مستحب و مكروه آن ایمان آورده و قرآن را راهنمایی برای همه می‎دانند. این افراد را می‎توان اهل قرآن و امّت قرآن خواند.

این جمعیّت، جمعیّت وفادار به قرآن و خواهان اجرای كامل احكام قرآن هستند؛ هر چند وفاداری و فداكاری آنان یكسان نیست و امتحانات و حوادث، معلوم می‎سازد كه تا چه حد و تا كجا و به چه مقدار برای قرآنی شدن اجتماع، فداكاری و اقدام می‎كنند.

آیا به همان عقیده قلبی وبحث علمی در این موضوع، قناعت كرده یا حاضرند قدم به جلو گذارند و واقعاً هدایت اسلام را بر مسایل زندگی از اخلاق و معاملات، تربیت، اقتصاد و... تطبیق نمایند و به اخطارات و انذارات و بشارت‎ها و تعالیم قرآن توجّه كنند؟

وظیفه‎ای كه این دسته در مقابل دین و قرآن دارند این است كه: قرآن را مایه‌ی نشاط فكری و برنامه عمل و حركت قرار داده و تصمیم بگیرند كه در هیچ‌جا و هیچ مورد از آن منحرف نشوند و تنها به این كه قرآن، زینت اوراق مصاحف و محور بحث‎ها و مطالعات علمی و فقهی و تحقیقی است و از خواندن و نوشتن و شنیدن آن، زبان‎ها و دست‎ها و چشم‎ها و گوش‎ها مستفیض می‎شود، اكتفا نكرده و اجرای احكام قرآن را ـ كه كتاب عمل و كتاب دین و دنیا و برنامه حیات است‎ ـ هدف خود قرار داده و به آن اهمیّت بدهند؛ دین و احكام آن را به عقاید و عبارات و جنبه‎های فردی و روحی محدود نسازند و در هر رشته‎ای احكام قرآن را مطاع و مرجع دانسته؛ و دنیا و آخرت خود را با احكام آن اداره كنند.

 

 

  • لزوم حاکمیت قرآن و عترت در همه برنامه‌ها.

تا وقتی كه این وضع در جوامع مسلمانان به وجود نیاید و افراد غیور و با همّت برای تحقّق این مقصد، كمر همّت نبندند و صادقانه و مخلصانه، تلاش و جهاد ننمایند، از بحث علمی و اعتقادی بی‎عمل، هدایت و رهبری قرآن بر كرسی تسلّط مطلق بر تمام شؤون بشر، مستقر نمی‎شود. از این رو باید كاری كرد كه آفتاب اسلام در عرصه‎های گوناگون زندگی مسلمانان پرتو افكن شده و جلوه‌ی نفوذ و رسوخ اشعّه آن در نواحی متعدّد حیات آنان آشكار گردد.

مادام كه دنیا قرآن و عترت را در اجتماع مسلمانان، مرجع امور و مصدر نهضت و تحرّك نبیند، از حقیقت اسلام و قدرت آن در سازندگی مترقّی‎ترین اجتماعات چیزی نمی‎فهمد.

دنیا به ما می‎گوید: اگر چنان‌چه شما مدّعی هستید كه از امّت حضرت خاتم الانبیاء ‎صلّی الله علیه وآله وسلّم می‎باشید؛ اسلام را دین خدا و قرآن را كتاب خدا و قانون حكومت و اجتماع و تجارت و حیات و موت می‎دانید و به آن ایمان دارید و نقص و ناتمامی در آن فرض نمی‎كنید، پس چرا ریزه‎خوار خوان دیگران شده و پای ركاب دیگران می‎دوید و كوركورانه نظریّات و آرا و مبانی و راه دیگران را گرفته و ترویج می‎كنید؟

 

 

  • بزرگترین خدمت به اسلام.

در عصر حاضر، بهترین و بزرگ‎ترین خدمتی كه هر مسلمان باید به اسلام بنماید، این است كه: با محدود كردن قرآن در دایره عبادات و چهاردیواری مساجد و جدا كردن آن از اجتماع و امور دنیا ـ ‎كه یك فكر خطرناك غربی و بیگانه از اسلام است‎ ـ مبارزه كند و مفاهیم و مقاصد وسیع اسلامی را از قرآن و سنّت ترویج و تبلیغ نماید؛ تا هر جا، هر مقام و هر مجمع، سازمان و مؤسّسه‎ای، مظهر تعالیم اسلام گردیده و جامعه اسلامی با سرعت هر چه بیشتر ترقّی نماید.

 


 

پی‌نوشت‌ها:

۱. بحار الانوار، ج 35، ص 184، ح 2؛ همانا من در میان شما دو چیز گران‌سنگ باقی می‌گذارم، کتاب خدا و عترتم مادام که به آن دو تمسّک جویید هرگز گمراه نخواهید شد.

چهارشنبه / 1 فروردين / 1403