بسمه تعالی
گزارش كتاب «نیایش در عرفات»
تألیف مرجع عالیقدر حضرت آیت الله العظمی صافی گلپایگانی‌‌دام‌ظله
قسمتی از پیشگفتار معظم له
اكنون كه نوشتن این نوشتار را آغاز میكنم، ساعات پایانی سال 1410 هجری قمری است و حدود دو ساعت دیگر به وقت لندن، سال 1411 (شب اول محرّم) آغاز می‌شود. مدارس و كلاس‌های مكتب حسینی در تمام بلاد، شهرها و دهستان‌های شیعهنشین و هركجا كه چند نفر شیعه باشد، باز می‌گردد. بلكه اگر در نقطهای از جهان فقط یك نفر شیعه باشد همان یك نفر با خواندن تاریخ واقعه جانسوز كربلا، یا با خواندن اشعار، مراثی، نوحه و گریه، در این كلاس ثبتنام مینماید.
امید است حقیر تا در لندن هستم موفق شوم كه در این جلسات شركت نموده و خود را با عزیزان مخلصی كه در سوگواری اهلبیتعلیهمالسلام توفیق انجام وظیفه عزاداری مییابند، همنوا سازم. باشد كه از بركت خلوص آن‌ها این روسیاه ضعیف نیز مشمول عنایات حضرت اباعبداللهالحسین سیدالشهدا علیهالسلام شوم.
ضمناً به این مناسبت كه قیام سیدالشهداعلیهالسلام برای بقای دینِ توحید و دفع شرك بود و در حقیقت در كربلا جبهه موحّدین و اهل توحید و عدل در برابر مشركین و اهل شرك قرار گرفت كه: «العدل والتوحید علویان والجبر والتشبیه امویان» بر این شدم كه توسلاً به آن شهیدالموحدین و موحدالشهدا پیرامون ده بخش از بخش‌های دعای مشحون به معارف توحیدی آن حضرت، كه در روز عرفه با آن حال سراسر خلوص، توجه و چشم گریان انشا و قراءت فرمود، كلمهای تقدیم نمایم.
مشخصات كتاب:
عنوان: نیایش در عرفات، مؤلف: حضرت آیه الله العظمی حاج شیخ لطف الله صافی گلپایگانی‌مدظله العالی، نوبت چاپ: اول، تاریخ چاپ: آذرماه 1378، محل نشر: قم، تعداد جلد: یك جلد، تعداد صفحات: 344 صفحه.
ویژگی‌های كتاب:
1. از دیدگاه اسلام، سرچشمه قدرت روحی و معنوی انسان و یگانه عامل سعادت و كمال او، توجّه به خدا و اشتغال به یاد او است. تأكید تعالیم اسلامی به «دعا» و «نیایش» از جمله موارد مهم جهت تقویت توجّه انسان به درگاه خداست. این اثر، نیایش اسوه كامل آزادی‌خواهان عالم، حضرت امام حسین‌علیه‌السلام در مكان معنوی عرفات می‌باشد كه با شیوه‌ای بدیع، تعابیری لطیف و مؤثر، و توضیحات ارزنده و تأثیرگذار در تربیت انسان، به قلم عالم زاهد و متعبّد، مرجع عالیقدر، حضرت آیت الله العظمی صافی گلپایگانی به نگارش درآمده است.
2. محور اصلی كتاب، پیرامون ده بخش از بخش‌های مشحون به معارف توحیدیِ آن حضرت در روز عرفه است كه با آن حال سراسر خلوص، توجه و چشم گریان انشاء و قرائت فرمود.
3. كسانی كه دعای شریف عرفه سیدالشهداء‌علیه‌السلام را قرائت نموده‌اند و تا اندازه‌ای به مضامین و معانی بلند آن توجه نموده‌اند، برای شرح و توضیح تفصیلی و استفادة بیشتر از حظّ توحیدی ناب آن، می‌توانند به این تألیف ارزنده مراجعه نمایند.
4. استفاده از آیات و روایات فراوان و نیز اشعار عرفانی و مطالب اعتقادی و كلامی ویژگی مهم این كتاب می‌باشد.
5. مقدمه‌ای پربار درباره فضیلت دعا و آداب آن و اشاره به بعضی سؤالات درباره ادعیه، بر غنای اثر افزوده است.
6. در آخر كتاب متن كامل دعای عرفه آمده است كه خواننده می‌تواند هم متن دعا و هم شرح و توضیح آن را در اختیار داشته و معرفت خود را نسبت به معارف دینی تكمیل و ارتقاء بخشد.
نگاهی به محتوای كتاب:
كتاب «نیایش در عرفات» با مقدمه‌ای شروع می‌شود كه در آن دو عنوان فرعی به چشم می‌خورد: یكی فضیلت دعا و دیگری توضیح مهم، كه در اولی درباره آثار دعا و شرائط آن و در دومی پاسخ به سؤالاتی درباره ادعیه است.
بخش‌های اصلی كتاب به این ترتیب است:
بخش اول: جهان‌بینی اسلامی؛ در این بخش كه متضمن بیش از بیست فراز توحیدی و آموزنده درباره شناخت خدای متعال است، اشاره مختصری به جهان‌بینی اسلامی شده است؛ از جمله مبدأ عالم، هدایت هستی و وحی و نبوت و امامت.
بخش دوم: نعمت‌های الهی؛ این بخش - كه بخش بزرگی از دعاست- متضمن معانی بزرگ توحیدی، تربیتی و اخلاقی است كه نویسنده محترم به شرح آن پرداخته است. در این بخش از دعا از نعمت رسالت‌های انبیا و نعمت درك و فهم دعوت آن‌ها و به نعمت انواع معاش و اموری كه معیشت و زندگی به آن تقوّم دارد از غذا و لباس و غیره اشاره شده است.
بخش سوم: بصیرت در دین؛ در این بخش از دعا انسان تلاش می‌كند كه چیزی نگوید و نخواهد جز آنچه ارتباط او را با صاحب این عالم كه كمال مطلق است محكم‌تر سازد تا آنجا كه فقط منقطع به سوی او می‌شود. بخش چهارم: ترس از غضب خداوند؛ امام‌علیه‌السلام در این بخش از دعا، حمد و سپاس خدای را بجا می‌آورد و مطلب دیگر كه در این بخش از دعاست، ترس از غضب خداست كه باید بنده خداشناس همیشه از غضب خدا در هراس و مواظب رفتار خویش باشد.
بخش پنجم: حرم رحمت؛ در این بخش كه از اقرار به وحدانیت و یكتایی خدا به این وصف كه صاحب بلد حرام (مكه مكرمه) و مشعر الحرام و بیت عتیق (كعبه معظمه) است شروع می‌گردد و مطالب و معارف بسیار بیان می‌شود.
بخش ششم: زبان حال بندگان؛ به این بخش از این لحاظ توجه می‌كنیم كه متضمن بیان بعضی از شئون الوهیت و ربوبیت خداوند متعال و بعض حالات فقر و احتیاج بنده به او است.
بخش هفتم: سلامت دین؛ این بخش متضمن دوازده «لا اله الا الله» و اقرار به وحدانیت و یگانگی خدا و تنزیه و تقدیس او از شرك و هر نقص دیگر است.
بخش هشتم: صفات فعلیه و جمالیه؛ در این بخش نیز سخن از ثنا و ستایش خداوند متعال و صفات فعلیه و جمالیه اوست.
بخش نهم: بحث‌های مهم اخلاقی و اعتقادی؛ در ابتدای این بخش از دعا، سخن درباره این است كه: خدا ما را پاك كند، تسدید و استقامت عطا فرماید و تضرع ما را قبول فرماید؛ مقصود این است كه با جلب عنایات الهیه به تلاش و سعی خود ادامه دهد و سعی او با ثمر و پربركت گردد.
بخش دهم: دعا ترجمان دل؛ یكی از حالات بسیار مغتنم و ارزشمند در مقام توجه و دعا، گریه و زاری به درگاه حضرت باری عز اسمه است. گریه و ضراعت در حال دعا، در اجابت دعا بسیار مؤثر و در تكمیل و تصفیه روح به طور اعجاز آمیز اثر دارد.