امامت چه مفهومى دارد و چگونه شرح و تفسیر مى‌شود؟
پاسخ: امام و امامت، برحسب لغت مشتق از «اُم»؛ به معناى هر چیز است كه چیزهاى دیگر به آن ضمیمه و نسبت داده مى‌شوند، و یا از او پیدا مى‌شوند، یا الهام مى‌گیرند[1]، و اطلاق امّت هم بر گروه و جماعتى كه در یك امر اشتراك فكرى و اعتقادى یا سیاسى یا مكانى یا زمانى یا زبانى دارند و به‌هم ضمیمه شده‌اند، ظاهراً از همین جهت است، و ترجمه و تفسیر امام به پیشوا و قائد و رهبر، همه به این ملاحظه است.
پس امام و امت و امامت، در معنا به‌هم نزدیك و وابسته‌اند. هركجا كه امّت هست، امام و امامت نیز هست و امت بى‌امام معنا ندارد، چنان‌كه مردمى كه در یك شهر و یك مكان مسكن دارند، یا اهل یك زمان و یك زبان باشند، درصورتى‌كه از جهت سیاست و اجتماع و دین یكسان نباشند، ظاهراً اطلاق امّت بر آن مجاز است؛ چون
اطلاق «امام» بر زمان و مكان قابل توجیه نیست و بالاخره اطلاق امّت بر مردمى كه پیشوا و امام و رهبر واحد داشته باشند، با معناى اصل موافق‌تر است و حقیقت است. لذا اطلاق امام بر پیغمبر و امام و اطلاق امّت بر پیروان پیغمبر و امام حقیقت است.[2]
امّا اطلاق امّت بر مردم فارس و روم و هند یا اصناف پرندگان و جانداران دیگر، یا پیروان تورات و انجیل، اگر مجاز نباشد، مثل اطلاق امّت بر پیروان پیغمبر و امام، ظاهر در معناى حقیقى نیست.
بنابراین، امّت به گروهى گفته مى‌شود كه به‌واسطه پیروى از امام واحد، همه هم‌قطار و به امام خود انتساب داشته و مقتدى باشند؛ و امام كسى است كه این گروه به او منضم و منتسب و رهبر و پیشوا و مقتداى آنها باشد.
این‌هم ناگفته نماند، چنان‌كه اشاره شد، برحسب لغت؛ «امام» بر هركس كه جماعتى به او انضمام و انتساب دارند ـ خواه امام حقّ و عدل باشد یا امام باطل و جور ـ اطلاق مى‌شود؛ امّا وقتى به‌طورمطلق گفته شود، ظاهر در امام حقّ است؛ یعنى آن امام حقّ مقصود است.
این توضیحات برحسب لغت و مفهوم و معناى لغوى امام و امامت و امت است كه بااین‌حال باید گفت: به تحقیق و بررسى و مراجعه به
كتاب‌هاى لغت و خصوصاً تأمّل بیشتر در آیات قرآن مجید و نهج‌البلاغه و دیگر احادیث نیاز دارد.