مسأله 2089. براي فروشنده و خريدار شش چيز شرط است:
اول ـ آن كه بالغ باشند.
دوم ـ آن كه عاقل باشند.
سوم ـ آن كه سفيه نباشند، يعني مال خود را در كارهاي بي‌خود و بيهوده مصرف نكنند.
چهارم ـ آن كه قصد خريد و فروش داشته باشند. پس اگر مثلاً به شوخي بگويد كه مال خود را فروختم، معامله باطل است.
پنجم ـ آن كه كسي آن‌ها را مجبور نكرده باشد.
ششم ـ جنس و عوضي را كه ميدهند مالك باشند، يا ولايت بر او يا وكالت از طرف او داشته باشند، و احكام اين‌ها در مسائل آينده گفته ميشود.
مسأله 2090. معامله با بچه نابالغ باطل است، اگر چه پدر يا جد آن بچه به او اجازه داده باشند كه معامله كند، اما اگر طفل، اگر چه مميز هم نباشد، وسيله باشد كه پول را به فروشنده بدهد و جنس را به خريدار برساند، يا جنس را به خريدار بدهد و پول را به فروشنده برساند، چون واقعاً دو نفر بالغ با يكديگر معامله كردهاند معامله صحيح است، ولي بايد فروشنده و خريدار يقين داشته باشند كه طفل جنس و پول را به صاحب آن ميرساند يا آن كه صاحب پول يا جنس اذن داده باشند كه آن را به بچه بدهد تا به او برساند.
مسأله 2091. اگر از بچه نابالغ چيزي بخرد، يا چيزي به او بفروشد، بايد جنس يا پولي را كه از او گرفته به صاحب آن بدهد، يا از صاحبش رضايت بخواهد و اگر صاحب آن را نميشناسد و براي شناختن او هم وسيلهاي ندارد، بايد چيزي را كه از بچه گرفته، از طرف صاحب آن مظالم بدهد، و احتياط آن است كه از حاكم شرع هم اذن بگيرد و اگر پول يا جنس مال خود بچه باشد بايد به وليّ او برساند يا از وليّ او اذن بگيرد و اگر او را پيدا نكرد، به حاكم شرع بدهد.
مسأله 2092. اگر كسي با بچه نابالغ معامله كند و جنس، يا پولي كه به بچه داده از بين برود، نميتواند از بچه يا وليّ او مطالبه نمايد.
مسأله 2093. اگر خريدار يا فروشنده را به معامله مجبور كنند، چنان‌چه بعد از معامله راضي شود و بگويد كه راضي هستم، معامله صحيح است، ولي احتياط مستحب آن است كه دوباره صيغه معامله را بخوانند.
مسأله 2094. اگر انسان مال كسي را بدون اجازه او بفروشد، چنان‌چه صاحب مال به فروش آن راضي نشود و اجازه نكند، معامله باطل است.
مسأله 2095. پدر و جد پدري طفل اگر براي طفل مفسدهاي نداشته باشد، و نيز وصي پدر و وصي جد پدري اگر براي طفل مصلحت باشد، ميتوانند مال طفل را بفروشند، مجتهد عادل هم با نبودن وليّ و با رعايت مصلحت ميتواند مال ديوانه يا طفل يتيم يا مال كسي را كه غايب است بفروشد.
مسأله 2096. اگر كسي مالي را غصب كند و بفروشد و بعد از فروش، صاحب مال معامله را اجازه دهد، معامله صحيح است، و چيزي را كه غصب‌كننده به مشتري داده و منفعتهاي آن از موقع معامله، ملك مشتري است، و چيزي را كه مشتري داده و منفعتهاي آن از موقع معامله، ملك كسي است كه مال او را غصب كردهاند.
مسأله 2097. اگر كسي مالي را غصب كند و بفروشد، به قصد اين‌كه پول آن مال خودش باشد، چنان‌چه صاحب مال، معامله را اجازه نكند، معامله باطل است، و اگر اجاره نمايد، معامله صحيح است و پول، مال مالك ميشود.