اعلان ِآزادی و مساوات حقوقی

پس از این اعلان عفو و گذشت، رسول خدا‌(ص) خطبه‌ای خواند و حمد و ثنای خدا را به‌جای آورد و از شنوندگان خواست كه سخنانش را به كسانی كه غایب هستند، برسانند.

فرمود:

«إِنَّ اللهَ تَبارَكَ وَ تَعالی قَدْ أَذْهَبَ عَنْکُمْ بِالْإِسْلامِ نِخْوَةَ الْجاهِلِیَّةِ وَ التَّفاخُرِ بِآبائِها وَ عَشائِرِها. أَیُّهَا النّاسُ! إِنَّکُمْ مِنْ آدَمَ وَ آدَمُ مِنْ طینٍ أَلا إِنَّ خَیْرَکُمْ عِنْدَاللهِ وَ أَکْرَمُکُمْ عَلَیْهِ الْیَوْم أَتقاکُم واَطْوَعُكُمْ لَهُ...»؛[1]

«خدا به‌واسطة اسلام از شما نخوت جاهلیت و افتخار به پدران و خویشاوندان را از میان برد. ای مردم شما از آدم هستید، و آدم از گِل است، آگاه باشید بهترین و

گرامی‌ترین شما نزد خدا پرهیزکارترین شماست و آنکه از خدا بیشتر اطاعت کند».

در مسجِد خیف هم خطبه‌ای خواند، و در ضمن آن فرمود:

«اَلْمُؤْمِنُونَ إِخْوَةٌ تَتَکافَئُ دِمائُهُمْ، وَ هُمْ یَدٌ عَلى مَنْ سِواهُمْ، یَسْعى بِذِمَّتِهِمْ أَدْناهُمْ»؛[2]

«افراد مؤمن برادر یکدیگرند، خون‌های آنها باهم برابر است و آنها قدرتی علیه بیگانگان و دشمنانشان می‌باشند، کمترین فردشان برای امان دادن به پناه‌جویان کفار اقدام می‌کند».

و به روایتی این آیه را هم قرائت كرد:

﴿یَا أَیُّهَا النَّاسُ إِنَّا خَلَقْنَاكُم مِّن ذَكَرٍ وَأُنثَى وَجَعَلْنَاكُمْ شُعُوبًا وَقَبَائِلَ لِتَعَارَفُوا إِنَّ أَكْرَمَكُمْ عِندَ اللَّهِ أَتْقَاكُمْ﴾؛[3]

«ای مردم، به‌درستی‌که ما شما را از یک مرد و زن آفریدیم و شما را گروه‌گروه و قبیله‌قبیله قرار دادیم تا یکدیگر را بشناسید، به‌درستی‌که گرامی‌ترین شما در نزد خداوند، پرهیزکارترین‌ شماست».

به این وسیله، مساوات همة اصناف و طبقات و افراد را در دنیایی كه در هیچ نقطه‌ای از نقاط آن، برابری و مساوات وجود نداشت، اعلام كرد؛ و سیّد قریشی را با سیاهِ حبشی و عرب را با عجم در حقوق و كسب فضیلت و امتیازِ تقوا و علم و معرفت، برابر ساخت، و برنامه‌ای را كه از روز اوّل به مردم عرضه می‌داشت، در مكّه نیز اعلام كرد و از همین‌جا كاخ‌های رفیع و عظیم سلاطین را كه در روم و مدائن، براساس استعبادِ بشر و امتیازاتِ موهوم و با اِتلافِ نفس‌ها و بیچاره و محروم كردن خلایق ساخته شده و همواره در آنجا، بزم‌های عیش و نوش و باده، گسترده می‌شد، ویران ساخت؛ و عالی‌ترین نظام انسانی را به بشریّت پیشنهاد كرد.

زنده باد محمّد، رسولِ خدا!

درود بر آن پیشوای بزرگ انسان‌ها!

درود بر یگانه آزادكننده بشر!

اَللّهُمَّ صَلِّ علَی مُحَمَّد وَآلِ مُحَمَّد