انسان میتواند از روی «اجتهاد» یا «تقلید»، به احكام دین عمل كند.
«اجتهاد» سعی و تلاش فراوان است، در راه استخراج احكام دین از منابع آن، كه مهم‌ترین آنها قرآن و احادیث معصومین(علیهم‌السلام) میباشد، پس از آموختن علومی كه انسان را كمك میكند تا بتواند احكام را از منابع آن استخراج كند.
به كسی كه دارای چنین توانایی علمی باشد، «مجتهد» میگویند.
«تقلید»، به معنای پیروی و دنباله‌روی است و در اینجا به معنای پیروی از «مجتهد» میباشد؛ یعنی انسان كارهای خود را مطابق فتوای مجتهد انجام دهد.
مسأله1. به مجتهدی كه دیگران از او تقلید میكنند، «مرجع تقلید» و به كسی كه از مجتهد تقلید میكند، «مُقلِّد» میگویند.
مسأله2. كسی كه مجتهد نیست و نمیتواند احكام و دستورهای الهی را از منابع آن به دست آورد و نیز
نمیتواند عمل به احتیاط نماید، باید از مجتهد تقلید كند؛ یعنی كارهای خود را مطابق فتوای او انجام دهد.
مسأله3. وظیفه اكثر مردم در احكام دین، تقلید است؛ چون افراد كمی هستند كه بتوانند در احكام، اجتهاد كنند.
مسأله4. مجتهدی كه انسان از او تقلید میكند باید:
ـ حلال‌زاده باشد.
ـ عادل باشد.
ـ زنده باشد.
ـ مرد باشد.
ـ بالغ باشد.
ـ شیعه دوازده امامی باشد.
ـ و بنا بر احتیاط واجب، اَعلَم باشد.
مسأله5. كسی كه از مجتهدی تقلید میكند، اگر مرجع تقلیدش از دنیا برود، و مجتهد زنده اعلمِ از او نباشد، میتواند بر تقلید وی باقی بماند، به‌شرط آنكه به فتوای مجتهد در آن مسأله عمل كرده باشد و یا آن مسأله را برای عمل‌كردن یاد گرفته باشد و احتیاط واجب آن است كه اگر مجتهد میّت، اعلم از مجتهد زنده باشد، بر تقلید وی باقی بماند.
مسأله6. اعلم كسی است كه در استخراج احكام، از منابع آن، از مجتهدان دیگر، استادتر باشد.
مسأله7. مجتهد و اعلم را از سه راه میتوان شناخت:
ـ خود انسان یقین كند؛ مثل آنكه از اهل علم باشد و بتواند مجتهد و اعلم را بشناسد.
ـ گواهی دو نفر عالم عادل كه میتوانند مجتهد و اعلم را تشخیص دهند، به‌شرط آنكه دو نفر عالم عادل دیگر با گفته آنان مخالفت نكنند.
ـ عدهای از اهل علم كه میتوانند مجتهد و اعلم را تشخیص دهند و از گفته آنان اطمینان پیدا میشود، مجتهدبودن یا اعلم‌بودن كسی را تصدیق كنند.
مسأله8. راه‌های به دست آوردن فتوای مجتهد:
ـ شنیدن از خود مجتهد.
ـ شنیدن از دو نفر عادل.
ـ شنیدن از یك نفر مورد اعتماد، كه از گفته او اطمینان پیدا میشود.
ـ دیدن در رساله مجتهد، كه درستی آن مورد اطمینان باشد.
مسأله9. اگر فتوای مجتهد در مسألهای عوض شود، مقلّد باید به فتوای جدید عمل‌كند و عمل‌كردن به فتوای گذشته، جایز نیست.
مسأله10. مسائلی را كه انسان غالباً به آنها احتیاج دارد، واجب است یاد بگیرد.