پنجشنبه: 9/فرو/1403 (الخميس: 18/رمضان/1445)

حدود مسئولیت جزایی

س33. راننده‌ای در محذور قرار می‌گیرد که یا به مانع مقابلش بزند و کشته شود و یا به عابر پیاده بزند و عابر کشته شود. در این صورت اگر به عابر بزند، قتل واقع شده از چه نوعی است؟

ج. در فرض سؤال، قتل عمدی است و قصاص دارد. والله العالم

س34. با عنایت به واژه «أشد» و نیز «یدرک» در احادیث مربوط به بلوغ و مسئولیت و با توجه به پیچیدگی جرایم، بفرمایید:

1. آیا می‌توان برای احراز مسئولیت کیفری، گذشته از بلوغ، لزوم رشد جزایی را نیز مطرح کرد؟

ج. رشد به معنای تشخیص حسن و قبح و نفع و ضرر به مقدار متعارف که بدون آن شخص را غیر معمولی می‌دانند، معتبر است. والله العالم

2. آیا رشد مورد نظر در جزائیات، همان تشخیص حسن و قبح و خوب و بد است یا درک عمل و عواقب و آثار آن به صورت کامل مورد نظر است؟

ج. به همان معنایی است که قبلاً بیان شد. والله العالم

3. آیا می‌توان از لزوم رشد در امور حقوقی که گذشته از بلوغ و پس از آن باید احراز بشود با عنایت به تنوع پیچیدگی جرایم از سویی و لزوم درء مجازات با شبهه معتقد به اولویت احراز رشد در امور جزایی شد؟

ج. باید رشد به معنای مذکور در جواب (1) محرز باشد. والله العالم

 

س35. یک نفر قاضی رئیس یکی از شعبات دادگاه‌های تجدید نظر بدون دیدن مدارک موجود در پرونده اعتماداً به قول مشاوره، حکم غلط و غیر صحیح دادگاه بدوی را تأیید می‌نماید. پس از گذشتن 6 سال با توجه به استفتائات از مراجع تقلید و مدارک موجود، دیوان عالی کشور، آن رأی دادگاه تجدید نظر را نقض می‌نماید. آیا غیر از عذاب اخروی، آن قاضی تجدید نظر ضامن خسارات مالی ناشی از آن تأیید می‌باشد یا خیر؟

ج. اگر قاضی جامع الشرایط در مقدّمات حکم تقصیر نکرده باشد، اشتباه او موجب ضمانش نمی‌شود و جبران خسارت وارده بر محکوم‌علیه بر بیت‌المال است. والله العالم

س36. در صورتی که متّهم قبل از محاکمه بازداشت شده باشد و پس از محاکمه بی‌گناهی وی ثابت شود، جبران خسارت وارده بر وی چگونه و به عهده کیست؟

ج. اگر از این ناحیه به متّهم خسارت مالی وارد نشده باشد از این حیث محلّی برای جبران خسارت نیست. بلی، چون بی‌جهت بازداشت شده باید از او حلیت بگیرند. والله العالم

س37. اگر یک قاضی (با اشتباه محرز خود) شخصی را دستگیر و زندان نمود و آن شخص به جهت زندانی شدن متضرّر گشت، آیا آن قاضی شرعاً ضامن جبران خسارت هست؟ اصولاً جبران و تدارک ضرری که ناشی از خطای قاضی باشد، بر عهده چه کسی است؟

ج. تدارک ضرر ناشی از خطای قاضی جامع الشرایط بر بیت‌المال است و اگر قاضی عمداً به کسی ضرر بزند به عهده خود اوست. والله العالم

س38. دختری که از ناحیه شکم احساس درد می‌کند به بیمارستان مراجعه و پزشک پس از معاینه تشخیص می‌دهد که باید فوراً آپاندیسم ایشان عمل شود که بلافاصله عمل را انجام می‌دهد و در حین باز کردن شکم مشاهده می‌کند که هر دو تخمدان بیمار دارای کیست‌های متعددی است و یکی از کیست‌ها هم پاره شده و خون زیادی داخل شکم جمع گردیده است که دکتر با تشخیص خود برای جلوگیری از خونریزی بدون أخذ اجازه از بیمار یا اولیای وی اقدام به برداشتن هر دو تخمدان و لوله‌های رحم بیمار می‌نماید که بیمار یک روز بعد متوجه چنین عملی می‌شود و با توجه به اینکه ایشان هنوز ازدواج نکرده است عمل دکتر باعث منقطع شدن نسل وی گردیده و عوارض دیگری از قبیل پیری زودرس ـ پوکی استخوان ـ رویش موهای زاید و کاهش صفات خاصه جسمی و روحی زنانگی نیز بنا به اظهارات متخصصین فن در پی خواهد داشت.

با توجه به مراتب فوق‌الذکر خواهشمند است بفرمایید در صورتی که پزشک معالج در تشخیص خود قصور کرده باشد چون در چنین مواردی متعارف حرفه پزشکی مشاوره با پزشک زنان و زایمان می‌باشد و با توجه به عدم مشاوره، آیا دیه یا ارش بر عهده وی می‌باشد یا خیر؟ و اگر قصور نکرده باشد چون در چنین عملی کسب اجازه از بیمار یا اولیاء ننموده است، آیا ارش یا دیه‌ای بر عهده وی می‌باشد یا خیر؟

ج. در فرض مذکور، اگر خطر تلف در صورت تأخیر عمل تا تحصیل اذن قطعی بوده، ظاهراً چیزی بر پزشک نیست؛ ما علی المحسنین من سبیل. والله العالم

 

س39. آیا تنبیه بدنی دانش‌آموزان که منجرّ به قرمز شدن شدید پوست آنها می‌شود دیه دارد؟ آیا بالغ بودن دانش‌آموزان هم شرط می‌باشد یا خیر؟

ج. در مورد سؤال، به مسأله شماره 2816 توضیح المساﺋل حقیر مراجعه فرمایید و بالغ بودن دانش‌آموز و بالغ نبودن آن در حکم مسأله فرقی نمی‌کند. والله العالم

س40. آیا کشتن سارقی كه به منزل انسان آمده و كشتن كسی كه به انسان حمله می‌كند جایز است؟

ج. كشتن سارق جایز نیست. بلی، اگر كسی به انسان حمله كند؛ چه سارق باشد یا غیر آن، انسان می‌تواند از خود دفاع كند و اگر در مقام دفاع، جان خود را در معرض خطر ببیند و چاره‌ای جز كشتن حمله‌كننده نداشته باشد، اشكال ندارد. والله العالم

س41. افرادی به منزل مسکونی شخصی هجوم آورده و صاحب‌خانه را مورد ضرب و شتم و خانه را مورد تخریب قرار داده‌اند و صاحب‌خانه به دفاع از خود پرداخته، که در این صورت مهاجمین مجروح گردیده‌اند. حال سؤال اینکه آیا دیه دارد؟ و اگر دیه دارد بر عهده چه کسی می‌باشد؟

ج. در فرض سؤال، چنانچه شخص در مقام دفاع از مال و جان و ناموس خود بر مهاجم جراحت وارد کند، دیه ندارد. والله العالم

س42. شخصی با کسی در اثر اختلاف گلاویز می‌شود و پس از برخورد، یکی از آنها با چاقو به دفاع از خود می‌پردازد و اتفاقاً طرف دعوا که اولاً حمله را آغاز کرده به وسیله چاقو زخمی می‌شود و به دکتر جهت علاج مراجعه می‌نماید ولی در اثر بی‌توجّهی و مسامحه‌کاری، زخم عفونت بر می‌دارد و پس از سه روز،

 

ناگهان فوت می‌شود. حال با آنکه شخصِ قاتل قصد کشتن طرف مقتول را نداشته ولی وی در اثر همان زخم خوردگی فوت می‌کند، تکلیف شخص قاتل از لحاظ دیه و غیره چیست؟

ج. اگر چاقوزننده در مقام دفاع از خود بوده و به کمتر از زدن چاقو دفاع ممکن نبوده، دیه بر او نیست و در غیر این صورت باید دیه بدهد. البته در این صورت اگر ثابت شود که فوت به سرایت همان زخم واقع شده، باید دیه قتل بدهد. والله العالم

س43. در اثر خشکسالی و نیامدن باران در منطقه‌ای ضعفا ناچار می‌شوند که گیاه روی زمین را جمع کنند مثل خارکنی و هیزم برای امرار معاش در قسمتی که هیزم را جمع‌آوری کرده بودند یک نفر سوار از اعیان مغرور آمده هیزم‌های این ضعفا را سرنگون می‌سازد و این ضعفا درصدد سؤال بر می‌آیند که چرا قانون رانندگی را مراعات ننموده‌اند. این شخص اعیان به اتکای عنوانش با قوا و زور به آن بیچارگان حمله می‌نماید در این صورت بیچارگان برای دفاع از جان خودشان استقامت می‌کنند و در این زد و خورد اتفاقاً آن اعیان مجروح می‌گردد، آیا در این صورتی که این اعیان بر آنها حمله نموده و آنها از خود دفاع نموده‌اند و این اعیان مجروح ‌گردیده آن ضعفا ضامن جراحت این اعیان هستند یا خیر؟

ج. از قضیه شخصیه اطلاع ندارم. به طور کلی چنانچه مهاجمی به شخص یا اشخاصی حمله کند و شخصی که به او حمله شده در مقام دفاع باعث مجروح شدن مهاجم بشود، ضمان ندارد و در نزاع موضوعی، مرافعه شرعیه لازم است. والله العالم

 

س44. در درگیری پس از آنکه شروع‌کننده دیگری است و ضربه شکننده‌ای نیز وارد کرده است و تهاجمش در برابر امربه‌معروف و نهی‌ازمنکر بوده است، اگر به هنگام دفاع و مقابله آسیبی به فرد مقابل برسد دیه دارد یا خیر؟

ج. در فرض سؤال، اگر دفاع موقوف بر ایراد ضربه بوده، ضربه از طرف مدافع، دیه ندارد. والله العالم

موضوع: 
نويسنده: