س526. راننده‌ای به اتفاق شاگردش جهت شستشوی کامیون خود به یک واحد شستشوی وسایل نقلیه (کارواش) که فاقد پروانه کار و نکات ایمنی لازم (به دلیل عیب فنی در دستگاه پمب آب و مجهز نبودن به سیم اتصال زمینی فاقد استاندارد) بوده، مراجعه می‌نماید. متصدی آن واحد به دلیل مشغله کاری از پذیرش شستشو خودداری و با اصرار آن دو شستشوی کامیون را به خود آنها واگذار می‌کند. در حین انجام کار، کمک‌راننده دچار برق گرفتگی شده و فوت می‌نماید:
1. با توجه به اینکه واحد فوق، فاقد پروانه بوده و مسائل ایمنی رعایت نشده است، مسئولیت فوت نامبرده با چه کسی است؟
ج. در فرض سؤال، چنانچه نقص واحد مذکور در حدی بوده که غالباً معرضیت خطر داشته و این جهت را به راننده و شاگردش تفهیم نکرده و با این حال دستگاه را تحت اختیار آنها قرار داده، بعید نیست که مسئولیت به عهده صاحب دستگاه باشد و اگر نقص در این حد نبوده، مجرد نداشتن پروانه و استاندارد نبودن، موجب اسناد مسئولیت به او نیست و در این صورت کسی مسئول نیست و در نزاع موضوعی، مرافعه شرعیه لازم است. والله العالم
2. آیا مباشرت آزادانه متوفی، مؤثر در موضوع است؟
ج. اگر متوفی بدون تذکر به صاحب دستگاه مباشرت در شستشو نموده، صاحب دستگاه مسئولیت ندارد. والله العالم
س527. هرگاه شخصی در ملک خویش چاهی بکند به‌قصد اینکه دیگری مثلاً سارقی که اقدام به سرقت از باغ یا منزل او می‌نماید درون آن افتاده و صدمه ببیند. آیا مالک ضامن است؟ در صورت ضامن بودن، ضامن دیه مصدوم است و یا آنکه علاوه بر آن، امکان قصاص قاتل نیز وجود دارد؟
ج. در فرض سؤال، صاحب ملک ضامن نیست. والله العالم
س528. آیا قاعده احسان نسبت به اعمالی که با مزد و اجرت انجام می‌گیرد نیز جریان دارد به‌عنوان مثال هرگاه شرکت گاز، کانالی حفر نماید تا به منطقه‌ای گاز برساند، در صورتی که اطراف کانال علائم هشداردهنده گذاشته باشد و با این وجود، شخص نابینا و یا رهگذری غفلتاً درون آن سقوط نماید و صدمه ببیند، آیا شرکت گاز ضامن دیه مصدوم است؟
ج. در این فرض نیز شرکت گاز ضامن نیست. والله العالم
س529. در یکی از مناطق ... با اذن و یا دعوت مالک ملکی داخل آن ملک می‌شوند و دیوار محل مورد اذن (به طول 60/17 متر و ارتفاع 80/3 متر) ریزش نموده و منجر به فوت افرادی از مدعوین مسلمان گردیده است. پس از آن حادثه دلخراش بررسی علت ریزش دیوار طی 4 مرحله به چهار گروه از مهندس خبره واگذار شد. چکیده نظرات چهار هیئت کارشناس که متشکّل از 18نفر مهندس
راه و ساختمان بوده است در خصوص علل ریزش دیوار طبق مستندات موجود به شرح ذیل بود:
الف. نیمه‌کاره بودن بنای دیوار
توضیح 1: معمار مدعی است نیمه‌کاره بودن بنا به مالک تذکر داده شده و طبق خواسته صاحب ملک ادامه کار موقّتاً تعطیل گردیده است.
ب. کمی ضخامت دیوار: با توجه به ارتفاع حدود 80/3 متری که می‌بایست حداقل ضخامت 45 سانتی متر باشد ولی متأسفانه 33 سانتی متر بیشتر نبوده است.
ج. علی‌رغم نیاز به پایه‌های متعدد در فواصل مناسب جهت گیرداری با سطوح جانبی در دیوار آن‌هم با طول 60/17 متری هیچ پایه‌ای در دیوار تعبیه نشده است. چفت و بست دیوار به دیوار جانبی کامل نبوده و اصلاً قفل و بستی در محل اتصال با دیوار حد جنوبی نداشته است.
ه. خاک‌ریزی پشت دیوار نیمه‌کاره، بدون رعایت ضوابط که باعث ایجاد نیروی رانشی و تخریب دیوار شده است.
توضیح 2: طبق شهادت شهود هنگام خاک‌ریزی پشت دیوار با توجه به لرزش دیوار به مالک نسبت به عدم استحکام دیوار تذکر داده شده بود.
و. عدم رعایت فاصله بین آجرها و عدم پخش ملات مصرفی در درزهای عمودی.
ز. استفاده از ملات نامناسب که به‌اصطلاح ملات سوخته گفته می‌شود.
ح. یکسره آزاد بودن دیوار و نبودن سقف روی آن.
ط. تماس پایه دیوار با خاک طبیعی.
توضیح 3: طبق شهادت شهود قبل از حادثه کسانی که برای سیم‌کشی دیوار رفته بودند تذکر می‌دهند دیوار استحکام ندارد چون وقتی میخ را می‌کوبی جای میخ شل می‌شود. با عنایت به موارد و مندرجات فوق، چه کسی ضامن است؛ مالک یا بنّا (معمار) و یا عوامل دیگر؟
با عنایت به اینکه شیخ طوسی و شهید ثانی و... و دیگر فقهای شیعه ـ اعلی الله مقامهم ـ در صدها سال پیش احکام دقیق و صریحی را مبنی بر ضمان مالک دیوار در شرایطی که سهل‌انگاری مشارالیه منجر به زیان مالی و جانی گردد انشا فرموده‌اند و در آن زمان ساخت‌وسازها عموماً روستایی و ابتدایی بوده، آیا در حال حاضر که دیوار با مصالح جدید و مستحکم‌تری هم ساخته می‌شود می‌توان به بهانه نبودِ متولّی اداری در ساخت‌وساز روستایی و یا عدم کنترل دولتی بر کارگر یا مصالح احکام قبلی را معطّل گذاشت و از مالک مقصر که اذن داده و یا هرکس که طبق ضوابط شرعی ضامن است سلب ضمان و یا کسر و قصر ضمان و مسئولیت کرد؟ نظر مبارکتان را برای روشن شدن تکلیف الهی مالک ملک و اولیای دم مرقوم فرمایید.
ج. در فروض سؤال، چنانچه دیوار در معرض سقوط بوده به‌طوری‌که در هر حالی احتمال عقلایی سقوط آن بوده و مالک دیوار در صورتی که آنها را دعوت نموده، ضامن دیه آنها است و اگر آنها استیذان نموده‌اند و اذن داده، ضامن نیست. والله العالم
ی. در صورت عسر و حرج ضامن در پرداخت دیه، تکلیف دیه مقتولین و حادثه‌دیدگان و ایتام و بیوه‌زنان بازمانده چه می‌شود؟
ج. در فرض سؤال، چنانچه مالک تمکن از پرداخت نداشته باشد، باید به او مهلت داده شود تا در تهیه دیه سعی و کوشش نماید و دیه را بپردازد. والله العالم
س530. لطفاً موارد زیر را عنایت فرمایید:
1. تعدادی از افراد در حال عبور از معبر عمومی بوده‌اند که ناگهان دیوار کنار معبر عمومی که ملک اشخاصی را محصور نموده بود فرو ریخته و موجب فوت و صدمه برخی از عابرین می‌گردد. کارشناسان دادگستری به سست بودن دیوار و متمایل شدن آن به‌سوی معبر عمومی به‌تدریج نظر داده‌اند. سؤال این است مسئولیت مالکین دیوار در خصوص فوت‌شدگان و صدمه‌دیدگان چیست؟
2. در صورتی که مالکین دیوار از وضعیت دیوار از جهت سست بودن و تمایل به معبر عمومی اظهار بی‌اطلاعی نمایند، آیا از آنان پذیرفته است؟
3. اگر ثابت شود دیوار با مصالح غیر مستحکم بنا شده و به مرور زمان به معبر عمومی متمایل شده بوده است و لکن در روز حادثه و روز قبل آن بارندگی شدید و وزش باد در فرو ریختن دیوار مؤثر بوده است، آیا مالکین دیوار مسئولیتی دارند یا خیر؟
ج1و2و3. از قضیه شخصیه اطلاع ندارم. به‌طورکلی اگر ثابت شود که فرو ریختن دیوار مستند به مسامحه و تقصیر مالکین آن بوده، مالکین ضامن دیه فوت‌شدگان و آسیب‌دیدگان می‌باشند و در فرض سؤال سوم، ضمان مالکین معلوم نیست. والله العالم