جرایم ناشی از تخلفات رانندگی
س683. شخصی در اثر بیاحتیاطی در رانندگی با عابر پیادهای برخورد کرده است که در اثر آن پای عابر پیاده شکسته و در بیمارستان بستری گردیده است و پس از 20 روز فوت میکند. اولیای دم بهعنوان قتل غیرعمد از راننده شکایت میکنند. دادگاه برای تعیین سبب مرگ، پرونده را به پزشکی قانونی ارجاع نموده و پزشکی قانونی اینگونه اظهارنظر نموده است:
«اگرچه جسد توسط پزشکی قانونی معاینه و کالبدگشایی نشده و تعیین علت دقیق مرگ دشوار است و لکن به نظر اعضای کمیسیون، تصادف و آسیب وارده در زمینه کهولت و بیماری دیابت موجب تشدید عوارض و تسریع در مرگ شده است و میزان دخالت تصادف در حدوث مرگ 10% است. مستدعی است مرحمت نموده و حکم قضیه فوق را از نظر دیه شرعی بیان نمایید.»
ج. در فرض سؤال، اگر تصادف موجب مرگ عابر شده و لو از جهت اینکه پیر و مبتلا به دیابت بوده که اگر پیر نبود یا مبتلا به دیابت نبود فوت نمیکرد، جانی باید دیه کامله را بپردازد. والله العالم
س684. همانطور که استحضار دارید در پروندههای قتل (اعم از قتل عمد و شبه عمد و خطای محض) ما تابع ادعای اولیای دم هستیم به عبارت دیگر اگر اولیای دم از فرد یا افرادی شکایت کردند دادگاه مجاز به رسیدگی و صدور حکم بر اساس خواسته آنان میباشد. اگر در تصادف یک اتومبیل یک فرد غیرایرانی فوت شود و با گذشت قریب به ده سال اولیای دم متوفی برای اعلام شکایت به محکمه مراجعه نکنند و تلاشهای دادگستری نیز برای شناسایی آنان به جایی نرسد، حاکم شرع مجاز به صدور حکم علیه راننده حسب شکایت مدعیالعموم محل میباشد یا خیر؟ (بهعنوان مثال، دادگاه قتل را شبه عمد تشخیص و راننده را محکوم به پرداخت یک دیه کامل در حق اولیای دم پس از شناسایی آنان کند.)
ج. در مثل مورد سؤال یعنی با عدم مراجعه اولیای دم، صدور حکم مورد ندارد. بلی، اگر معلوم باشد که مقتول وارث ندارد، در این صورت اقامه دعوی علیه قاتل از جانب حاکم شرع که ولی دم اوست جایز است. والله العالم
س685. در تصادفی که در اتوبان قم ـ تهران رخ داده، شخصی کارگر که دارای زن و چهار فرزند صغیر و مادری پیر میباشد فوت شده است.
با توجه به اینکه جاده 15 متر عرض داشته، خشک و مسطح بوده و نیز با توجه به عدم نصب وسایل ایمنی و حفاظتی برای اتوبان ازجمله عدم وجود نرده و حصار که عابری نتواند وارد اتوبان شود و اینکه هیچگونه مانعی برای دید
راننده وجود نداشته و راه مستقیم بوده و راننده نیز راه فرار داشته و اینکه تصادف در روز روشن و هوای صاف اتفاق افتاده و لباس متوفی نمایان و حرکتش عادی بوده است، آیا راننده اتومبیل که دارای بیمه شخص ثالث نیز میباشد نسبت به متوفی ضامن است یا خیر؟
ج. در فرض سؤال، قتل مذکور شبه عمد است و دیه به عهده راننده است. بلی، اگر عابر در اثر بیتوجهی طوری جلوی ماشین آمده که راننده قدرت کنترل ماشین را در آن وقت نداشته، دیه بر عهده کسی نیست و چنانچه در کیفیت وقوع حادثه اختلاف باشد، نزاع موضوعی میشود و محتاج به مرافعه شرعیه است. والله العالم
س686. اگر شخصی از رانندهای بخواهد او را به تهران ببرد. در وسط راه بر اثر بارندگی شدید و ترمز كردن راننده، ماشین دچار حادثه شود و شخص مسافر به رحمت خدا واصل شود و راننده اكنون زنده باشد. سؤال این است كه نسبت به كفاره این قتل، آیا راننده مسئولیتی دارد یا نه؟ (درضمن در موقع بارندگی به امر مسافر راننده تصمیم میگیرد سرعت ماشین را كم كند ولی اشتباهاً ترمز میكند كه منجر به واژگونی ماشین میشود)؟
ج. در فرض سؤال كه قتل بر اثر اشتباه راننده در ترمز گرفتن صورت پذیرفته است، قتل خطایی است و كفاره آن به ترتیب، عتق رقبه و60 روز روزه گرفتن و60 مسكین طعام دادن است كه با عجز از هركدام، دیگری واجب میشود. والله العالم
س687. عابری پیاده از پیادهرو راه نمیرود از وسط خیابان راه میرود یا چرخسواری از وسط خیابان راه میرود یا موتورسواری که آمده وسط خیابان
حواسش ناجمع است دستپاچه شده یا ترمز موتورش پاره شده با یک ماشین خاور تصادف میکند و موتورسوار درجا میمیرد و هکذا تصادف عابر پیاده و چرخسوار. آیا میشود فعل خطا را در قتل این افراد سهگانه به راننده ماشین نسبت دهیم چون از تصادف دو حرکت این قتل واقع شده است یا نسبت این فعل به راننده ماشین در بین افراد فرق دارد؟ در صورت عدم نسبت قتل خطا، خون مسلم هدر میشود. حکم اسلام را در قتل این افراد بیان فرمایید؟
ج. در فرض سؤال، بهطورکلی چنانچه چرخسوار یا موتورسوار در اثر اشتباه و بریدن ترمز مثلاً خود را به ماشین بزند بهطوریکه فعل تصادم مستند به او باشد، راننده ماشین ضامن نیست و دیه او به عهده کسی نیست ولی اگر تصادم به نحو مذکور نباشد بلکه بهطوری باشد که قتل مستند به راننده ماشین باشد ولو خطا، مقتول دیه دارد و چون نوعاً قتلهای تصادمی، خطایی است، دیه بر عاقله قاتل است. والله العالم
س688. لطفاً پاسخ پرسشها را مرقوم فرمایید:
1. در جرایمی مانند کلاهبرداری و خیانت در امانت که از جهت ورود ضرر و زیان به جامعه جنبه حقاللهی هم دارند، ولی جنبه حقالناسی آن غلبه دارد. آیا با گذشت شاکی خصوصی، تعقیب یا مجازات متوقف میشود؟
2. در مواردی مانند سرقت تعزیری از جهت سقوط تعزیر توسط شاکی خصوصی، آیا بین صورتی که مال یا حق مدعی قبل از مراجعه به حاکم ادا شود با فرض ادا بعد از مراجعه به حاکم، تفاوت وجود دارد؟
ج1و2. امر تعزیرات بهطورکلی منوط به نظر حاکم شرع فقیه و عارف به موارد و تفاصیل است. والله العالم