مهدی به مفهوم و اصطلاح خاصّ
آیا مهدی یك عنوان و لقب خاصّ است كه بر شخص خاصّ با اوصاف و خصایص خاصّ اطلاق شده است یا مفهوم و لقب عامّ است كه بر هركس كه خدا او را هدایت كرده باشد اطلاق میشود و بهعبارتدیگر مهدی و اعتقاد به مهدویّت شخصی و یا نوعی است؟
پاسخ:
مفهوم لفظ مهدی مفهومی عامّ است كه در عرف و لغت به كار بردن آن به هر فرد كه خدا او را هدایت كرده باشد جایز است. با این مفهوم همه انبیا و اوصیا مهدی هستند و به كار بردن آن در حقّ شخص پیامبر (ص) و امیرالمؤمنین و امامحسن و امامحسین و سایر ائمّه علیهمالسلام جایز است؛ زیرا همه مهدی و هدایتشده بودند. بلكه به كار بردن این واژه درباره افراد دیگری كه در مكتب آن بزرگواران تربیت شده و هدایت یافتهاند جایز است. بهعنوانمثال اصحاب امامحسین (ع) همه هدایتشده بودند. همچنین به كار بردنش نسبت به شیعیان خاصّ و
بلكه همه شیعیان و هركس كه به حقّ هدایت شده باشد و در حال هدایت باشد جایز است. ولی همه می دانند كه مقصود از مهدی كه بر لسان مبارك حضرت رسول (ص) جاری شده ـ مانند:
«مهدی از فرزندان من است»
«مهدی از اهلبیت من و از فرزندان فاطمه است».
«مهدی از فرزندان توست».
این یك عنوان خاصّ و لقب مختصّ شخص معیّن و فوقالعاده عزیزی است كه پیامبر (ص) به ظهور او بشارت داده است و اهلبیتش علیهمالسلام و همه مسلمانان را فراخوانده است كه در ردیف منتظران ظهور آن حضرت باشند.
مهدی به معنای هدایت شده بهحسب معانی متعدّد هدایت از قبیل ارائه طریق و ایصال الی المطلوب و موارد دیگر در غیر انسان نیز به
كار میرود و آیه:
«گفت: پروردگار ما همان كسی است كه به هر موجودی، آنچه را لازمه آفرینش او بوده داده؛ سپس هدایت كرده است!».
به این معنا دلالت دارد.
بااینهمه به نظر میرسد از بررسی مواردی كه این كلمه در آنها به كار رفته است، این نتیجه به دست میآید كه هدایت، اغلب در افرادی كه هدایت خدا در آنها مؤثّر بوده است به كار میرود.
بر این اساس باید گفت:
یعنی كسی كه هدایت خدا شامل حال او شده، مهدی است. بهعبارتدیگر هدایت به معنای ارائه طریق، متوجه او شده است و به واسطه عنایت و توفیق الهی در او نتیجه بخش واقع شده است كه عالیترین مصادیق آن انبیا و ائمّه علیهمالسلام هستند.
برحسب اخبار معتبر، «مهدی» لقب همان موعود آخرالزّمان است كه حتّی نسب و اوصاف او در احادیث معتبر مورد اشاره قرار گرفته است
كه آن جز بر امام دوازدهم فرزند حضرت امامحسن عسکری (ع) بر احدی قابل تطبیق نیست و لقب مهدی به این معنا كه مورد هدایت خدا و احیاكننده اسلام و پركننده جهان از عدل و داد و دارای صفات ممتاز است، اوّلینبار در مورد آن حضرت به كار رفت و این كار در عصر خود پیامبر (ص) توسّط شخص آن حضرت انجام گرفت و مهدی بهعنوان منجی و رهاییبخش و الفاظ مترادف دیگر از این قبیل از جانب خدا، تنها لقب اوست.
و مهدویّت به مفهوم نوعیّه از هیچیك از روایات نقلشده از پیامبر (ص) و ائمّه علیهمالسلام قابل استفاده نیست.