اتفاق نظر شیعه در امامت حضرت صاحب الامر(عج) بعد از رحلت امام حسن عسکری(ع)
برحسب آنچه نوبختي در كتاب فِرَق‌الشيعه نوشته است شيعیان بعد از امام‌حسن عسكري (ع) به چهارده فِرقِه تقسيم شدند، اين حرف تا چه حدّ صحيح است و اين فرقه‌ها تا چه زماني بودند؟
پاسخ:
همان‌طور كه گذشت، نوبختي مي‌نويسد:
شيعه بعد از رحلت حضرت امام حسن عسكري (ع) به چهارده گروه و يا فرقه تقسيم شد،[1] امّا به نظر مي‌رسد كه در اين نظريه مبالغه شده است، زيرا وي و ساير مؤلّفان كتاب‌هاي مربوط به فِرَق همه آرايي را كه پيدا شده است ـ اگرچه قائل آن فقط يك نفر باشد و او هم در آن نظر تا آخر ثابت‌قدم نمانده باشد ـ جمع‌آوري كرده‌اند و چه بسا از
فرقه‌هايي ياد كرده‌اند كه به كاربردن تعبير فرقه و گروه در مورد آنها صحيح نيست.
چون تعداد قائلين آنها اگر داراي افرادي بوده‌اند معلوم نيست، به نظر نمي‌رسد از چند نفر تجاوز كرده باشد و يا معلوم نيست كه آنها در نظر خود تا چه مدّت و چه مقدار ثابت‌قدم مانده‌اند، لذا نبايد آنها از فِرَق محسوب شوند، وگرنه تعداد فرقه‌ها به صدها و هزارها خواهد رسيد.
شيخ مفيد و شيخ طوسي قدس‌سره نيز همين‌گونه نظر داده‌اند.
شيخ مفيد در جلد دوم الفصول‌المختاره اين فرقه‌ها را به نقل از نوبختي نام مي‌برد و مي‌فرمايد: هيچ‌يك از اين فرقه‌ها به‌جز شيعه در زمان ما - سال 372 هجری قمری - وجود خارجي ندارند.[2]
بنابراين معلوم مي‌شود كه اصلاً اين فرقه‌ها از موجوديتي آن‌چناني كه قابل اشاره باشند برخوردار نبوده‌اند.
البتّه اگر رأيي به آنها نسبت مي‌دهند ـ هرچند اظهاركننده مشخّصي نداشته باشد ـ بايد مورد بررسي قرار گيرد، چنان‌که شيخ مفيد و شيخ طوسي اين بررسي‌ها را انجام داده‌اند و بطلان ديدگاه‌هاي همه اين فرقه‌ها غير از اماميّه اثني‌عشريه را ثابت نموده‌اند.
خلاصه كلام اينكه كتاب‌هاي ملل و نحل در شمارش گروه‌ها و فرقه‌ها گرفتار مسامحه و مبالغه شده‌اند.
لذا به مطالب اين قبيل از كتاب‌ها ـ جز در مورد فِرَقي كه هم‌اكنون موجودند و يا تاريخ و مصادر معتبر موجوديت آنها را به‌عنوان يك گروه تأييد مي‌كند ـ نمي‌توان اعتنا كرد.