اتفاق نظر شیعه در امامت حضرت صاحب الامر(عج) بعد از رحلت امام حسن عسکری(ع)
برحسب آنچه نوبختی در كتاب فِرَق‌الشیعه نوشته است شیعیان بعد از امام‌حسن عسكری (ع) به چهارده فِرقِه تقسیم شدند، این حرف تا چه حدّ صحیح است و این فرقه‌ها تا چه زمانی بودند؟
پاسخ:
همان‌طور كه گذشت، نوبختی می‌نویسد:
شیعه بعد از رحلت حضرت امام حسن عسكری (ع) به چهارده گروه و یا فرقه تقسیم شد،[1] امّا به نظر می‌رسد كه در این نظریه مبالغه شده است، زیرا وی و سایر مؤلّفان كتاب‌های مربوط به فِرَق همه آرایی را كه پیدا شده است ـ اگرچه قائل آن فقط یك نفر باشد و او هم در آن نظر تا آخر ثابت‌قدم نمانده باشد ـ جمع‌آوری كرده‌اند و چه بسا از
فرقه‌هایی یاد كرده‌اند كه به كاربردن تعبیر فرقه و گروه در مورد آنها صحیح نیست.
چون تعداد قائلین آنها اگر دارای افرادی بوده‌اند معلوم نیست، به نظر نمی‌رسد از چند نفر تجاوز كرده باشد و یا معلوم نیست كه آنها در نظر خود تا چه مدّت و چه مقدار ثابت‌قدم مانده‌اند، لذا نباید آنها از فِرَق محسوب شوند، وگرنه تعداد فرقه‌ها به صدها و هزارها خواهد رسید.
شیخ مفید و شیخ طوسی قدس‌سره نیز همین‌گونه نظر داده‌اند.
شیخ مفید در جلد دوم الفصول‌المختاره این فرقه‌ها را به نقل از نوبختی نام می‌برد و می‌فرماید: هیچ‌یك از این فرقه‌ها به‌جز شیعه در زمان ما - سال 372 هجری قمری - وجود خارجی ندارند.[2]
بنابراین معلوم می‌شود كه اصلاً این فرقه‌ها از موجودیتی آن‌چنانی كه قابل اشاره باشند برخوردار نبوده‌اند.
البتّه اگر رأیی به آنها نسبت می‌دهند ـ هرچند اظهاركننده مشخّصی نداشته باشد ـ باید مورد بررسی قرار گیرد، چنان‌که شیخ مفید و شیخ طوسی این بررسی‌ها را انجام داده‌اند و بطلان دیدگاه‌های همه این فرقه‌ها غیر از امامیّه اثنی‌عشریه را ثابت نموده‌اند.
خلاصه كلام اینكه كتاب‌های ملل و نحل در شمارش گروه‌ها و فرقه‌ها گرفتار مسامحه و مبالغه شده‌اند.
لذا به مطالب این قبیل از كتاب‌ها ـ جز در مورد فِرَقی كه هم‌اكنون موجودند و یا تاریخ و مصادر معتبر موجودیت آنها را به‌عنوان یك گروه تأیید می‌كند ـ نمی‌توان اعتنا كرد.