پنجشنبه: 9/فرو/1403 (الخميس: 18/رمضان/1445)

مدت زمان غیبت و امتحانات سخت و دشوار

برحسب آنچه كه مشهور است در دوره غیبتِ حضرت مهدی (ع) كه بسیار طول خواهد كشید امتحانات سخت پیش می‌آید به‌گونه‌ای كه شخص باایمان صبح می‌كند ولی درحالی‌كه كافر شده است به شب وارد می‌شود آیا این‌گونه امتحان‌ها در زمان‌های نزدیك به ظهور است یا در تمام طول مدّت غیبت چنین امتحان‌هایی جریان دارد؟

پاسخ:

برطبق اصول اسلامی، دنیا محلّ امتحان و آزمایش است و مردم در هر واقعه‌ای كه برایشان پیش می‌آید در حال امتحان هستند. در حال جوانی، یا پیری، در توانگری، در نیازمندی، در تندرستی،‌ در بیماری، در قدرت، در ریاست، چه در زمان حضور امام (ع) یا در دوره غیبت آن حضرت باشند فرق نمی‌كند، همیشه در حال امتحا‌ن‌اند.

قرآن كریم در این باره می‌فرماید:

 

﴿أَحَسِبَ النَّاسُ أَنْ یُتْرَكُوا أَنْ یَقُولُوا آمَنَّا وَهُمْ لَا یُفْتَنُونَ﴾؛[1]

«آیا مردم گمان كردند همین كه بگویند ـ ایمان آورده‌ایم ـ به حال خود رها می‌شوند و آزمایش نخواهند شد؟!».

چنان‌كه می‌دانیم در زمان خود پیغمبر (ص) درعین‌حال كه همه برنامه‌ها و رویدادها امتحان بود، گاهی امتحان‌های شدیدی پیش آمد كه جز عدّه‌ای اندك از عهده آن سالم بیرون نمی‌آمدند، مثلاً‌ در جنگ‌ها غیر از افرادی چون علی بن ابی‌طالب (ع) و ابودجانه و.... در جهاد و دفاع از اسلام و پیغمبر نمی‌توانستند زیاد مقاومت كنند؛ چون در آزمایش‌های سخت تعداد معدودی توان پایداری دارند چه بسا افرادی كه از ترس فرار می‌كردند. نقل شده است كه در یكی از جنگ‌ها عثمان از صحنه جنگ گریخت و بعد از سه روز برگشت،[2] یا پس از رحلت پیغمبر (ص) آن امتحان سخت پیش آمد كه سه یا هفت نفر بیشتر نتوانستند از عهده آن سالم بیرون بیایند و در خطّی كه پیغمبر (ص) معیّن كرده بودند ثابت‌قدم بمانند[3] بعدها هم این قبیل

 

امتحانات ادامه یافت و همچنان ادامه خواهد داشت تا به قول قرآن:

﴿لِیَمیزَ اللّٰهُ الخَبِیثَ مِنَ الطَّیِّبِ﴾؛[4]

«(اینها همه) به‌خاطر آن است كه خداوند ـ می‌خواهد ـ ‌ناپاك را از پاك جدا سازد».

این امتحان‌ها حكمت و فوائد بسیاری دارد كه ازجمله آنهاست آماده‌شدن طبع افراد جهان و جامعه برای آن ظهور باشكوه كه در آن مؤمنان ثابت‌قدم و پایدار از سایر افراد تمییز داده خواهد شد. حفظ ایمان در دوره غیبت حضرت صاحب‌الامر (ع) همراه با تحمّل سختی‌های بسیار شدید امكان‌پذیر است و از این مدرسه و مكتب امتحان البتّه میلیون‌ها نفر با افتخار و سربلندی بیرون می‌آیند یعنی ازطریق صبر و شكیبایی و استقامت بر مشكلات پیروز شده دین و ایمان و شرف خود را حفظ می‌نمایند.

برحسب مضمون بعضی از روایات در این دوره حفظ دین از نگاه‌داشتن آتش در كف دست دشوارتر خواهد شد و ظلم و ستم و فساد و فحشا‌ شیوع پیدا می‌كند و ارزش‌ها، ضدّارزش و ضدّارزش‌ها، ارزش محسوب می‌گردد، گناهان افتخار و هنر شمرده می‌شود، دوستان شخص او را به گناه ترغیب و تشویق می‌نمایند و از اینكه با اهل ظلم و گناه و فساد هماهنگی نكرده او را سرزنش می‌كنند.

 

زن‌ها در كارهای مخصوص به مردها وارد می‌شوند. جنگ‌ها و بلاهای طبیعی زیادی پیش می‌آید. در روایت جابر انصاری كه درباره تفسیر آیه:

﴿أَطِیعُوا اللّٰهَ‏ وَ أَطِیعُوا الرَّسُولَ وَ أُولِی الْأَمْرِ مِنْكُم‏﴾؛[5]

«ای كسانی كه ایمان آورده‌اید! اطاعت كنید خدا را، و اطاعت كنید پیامبر خدا و اولو الامر ـ اوصیای پیامبر ـ را».

وارد شده است حضرت پیغمبر اكرم (ص) از خلفا و جانشینان خود از حضرت علی (ع) تا حضرت مهدی (ع) خبر می‌دهد و همه را یك به یك اسم می‌برد و فتح شرق و غرق جهان را به دست مبارك حضرت مهدی (ع) به مردم مژده می‌دهد و درضمن می‌فرماید:

«ذَلِكَ الَّذِی یَغِیبُ عَنْ شِیعَتِهِ وَأَولِیَائِهِ غَیْبَةً لَا یَثْبُتُ فیهَا عَلَی الْقَوْلِ بِإِمَامَتِهِ إِلَّا مَنِ امْتَحَنَ اللهُ قَلْبَهُ لِلْإِیمَانِ»؛[6]

«او كسی است كه از شیعیان و دوستانش پنهان می‌شود آن‌گونه‌ كه بر ایمان به امامت او پایدار نمی‌ماند مگر كسی که خداوند قلب او را به ایمان‌داشتن امتحان نموده باشد».

 

و امیرالمؤمنین (ع) در نهج‌البلاغه نیز از این شداید و آزمایش‌ها خبر داده‌اند و ازجمله می‌فرمایند:

«مَا أَطْوَلَ هَذَا الْعَنَاءُ ‌وَأَبْعَدَ هَذَا الرَّجَاءُ»؛[7]

«چه طولانی است این رنج و محنت و چه دور است این امید و آرزو!».

و حتّی در حدیثی دیگر وارد شده است كه:

«إِنَّ لِصَاحِبِ هَذَا الْأَمْرِ غَیْبَةً ‌الْمُتَمَسِّكُ فِیهَا بِدینِهِ كَالْخَارِطِ لِلْقَتَادِ»؛[8]

«همانا برای صاحب این امر غیبتی است، که کسی كه به دین او چنگ بزند، مانند كسی است كه با دست خود برگ‌های درخت خاردار قتاد را می‌کَنَد».

پس همان‌‌گونه كه از روایات استفاده می‌شود تمام مدّت غیبت دوره امتحان و آزمایش است كه البتّه نوع آن آزمایش‌ها در زمان و مكان‌های مختلف متفاوت است، باید مؤمن در این دوره در التزام به احكام دین و تلاش برای اعتلای كلمه اسلام و عزّت مسلمین و دفع نفوذ و سلطه فرهنگی و سیاسی بیگانگان ثبات قدم داشته باشد و با تمام اوضاع و احوال منفی و غیرمساعد در حال مبارزه و جهاد باشد و به پیروزی

 

اسلام و مسلمین و نصرت خدا امیدوار باشد و در مقابل قدرت كفار و ایادی آنها خود را نبازد و به اخلاق و رفتار غلط آنها گرایش پیدا نكند و درضمن یقین داشته باشد كه وعده‌های خدا و پیغمبر خدا حقّ است، و بالاخره اسلام پیروز و عالم‌گیر خواهد شد و در نتیجه آن عدل و داد جهان را پر خواهد كرد.

 


[1]. عنكبوت، 2.
[2] . مفید، الارشاد، ج1، ص84؛ ابن ابی‌الحدید، شرح نهج‌البلاغه، ج15، ص21؛ اربلی، کشف‌الغمه، ج1، ص193؛ مجلسی، بحار‌الانوار، ج20، ص84.
[3] . مفید، الاختصاص، ص6، 10؛ طوسی، اختیار معرفة‌الرجال، ج1، ص38، 51؛ مجلسی، بحارالانوار، ج28، ص259؛ ج34، ص274.
[4]. انفال، 37.
[5]. نساء، 59.
[6]. صدوق، کمال‌الدین، ص253؛ خزاز قمی، کفایة‌الاثر، ص54؛ طبرسی، اعلام‌الوری، ج2، ص182؛ اربلی، کشف‌الغمه، ج3، ص315.
[7]. نهج‌البلاغه، خطبه 187 (ج2، ص126).
[8]. کلینی، الکافی، ج1، ص335؛ صدوق، کمال‌الدین، ص346؛ نعمانی، الغیبه، ص173؛ طوسی، الغیبه، ص455؛ مجلسی، بحارالانوار، ج52، ص111.
نويسنده: