بی‎تردید كسانی كه می‎خواهند اسلام را در آینه اعمال و رفتار اجتماع مسلمانان این عصر ببینند و آن جمال نورانی و خورشید جهان تاب را در چنین منظر و آیینه تیره و تار زیارت كنند، سخت در اشتباه‌اند.

اگر تصویر چهره اسلام ممكن بود و یك نفر آگاه به تمام تعالیم و امتیازات و هدایت‎های اسلام و برنامه‎های تربیتی و جامع آن، چهره زیبای آن را تصویر می‎كرد، از هر اثر هنری دیگر زیباتر و جالب‎تر می‎شد.

اگر خدای جهان و آفریننده زمین و آسمان ـ كه نعمت اسلام را به وسیله حضرت خاتم الانبیا انعام و اعطا فرمود‎ ـ آن را به صورتی تمثیلی می‎ساخت، یقیناً زیبایی و جمال آن صورت، خلق اوّلین و آخرین را از خود بی‎خود می‎كرد.

اسلام را باید در آینه نصوص قرآن و سنّت، و در سیره رفتار و گفتار و كردار پیشوایان دین و كسانی كه اسلام در وجودشان به تمام معنا منعكس شده و در سلوك مجاهدین و مسلمانان صدر اسلام تماشا كرد.

اجتماعی را می‎توان یك جامعه كاملاً اسلامی دانست كه همه احكام و دستورات اسلامی بر تمام مسائل زندگی فردی و اجتماعی آن جامعه منطبق بوده و به عبارت دیگر، اسلام از برنامه‎های كسب و كار، معاشرت، حكومت، سیاست و... آن‎ها تفكیك نشده باشد.

با این وصف، اجتماعات ما معرّف یك اجتماع كامل و تمام عیار اسلامی نیست؛ زیرا بسیاری از احكام اسلام در بین مسلمانان معاصر متروك گردیده، و جز «عبادات» (مثل: نماز و روزه، حج و...) ـ كه اجتماع اسلام به آنها نیز قائم است‎ ـ بقیّه احكام و دستورات اسلامی كم‎تر مورد عنایت قرار گرفته و بعضاً مهجور مانده است. چه بسا كه عبادات ما نیز آن طور كه شایسته است نشان دهنده مقاصد اسلام نیست و كسانی كه از آثار و بركات آن هم محروم می‎باشند، بسیارند.

در «عبادات»، معانی بزرگ و درس‎های عمیق به ما آموخته می‎شود كه اگر به آنها توجّه كنیم، افق افكار ما روشن و طرز تصوّر ما دگرگون می‎شود.

در عبادات هم جنبه عادت نهفته است و هم اظهار شوكت اسلام، اتّحاد و هماهنگی مسلمین، ارشادات اخلاقی، آموزشی و تربیتی، تعالیم اجتماعی، رشد فكری، عقلی و علمی و بلكه فواید بهداشتی و اقتصادی نیز منظور شده است.

همین روزه ماه رمضان كه از اركان اسلام و نیز شعایر بزرگ و وسیله‎ای جهت تقرّب به خدا است، آیا با همان برنامه مقرّر انجام می‎شود؟ و آیا ماه رمضان ما همان ماه رمضان اسلام است؟ این موضوع و مسأله‎ای است كه به بررسی و تحقیق نیاز دارد.

ماه رمضان اسلام: چنان‌چه از خطبه حضرت رسول‎اكرم ‎صلّی‎الله علیه وآله وسلّم ‎استفاده می‎شود، فرصتی برای افزودن به اعمال خیر و كارهای نیك، دستگیری از فقیران و بی‎نوایان، پیوند با خویشاوندان، یاری ضعیفان، تكمیل و تهذیب اخلاق، فرو خوردن خشم و غضب و كنترل قوای شهوانی است.

امّا برنامه ماه رمضان ما: پرخوری در افطار و سحر، تندخویی و بدزبانی با نزدیك و بیگانه، شب‌نشینی‎های زیان بخش است.

ماه رمضان اسلام: بهترین فرصت و گران‌بهاترین وقتی است كه حتّی یك دقیقه و ثانیه‎اش نباید هدر برود و بیهوده مصرف شود؛ بلكه باید تمام دقایق و ساعات آن در انجام كارهای نیك و اعمال حسنه، تفكّر و تأمّل، توبه و اصلاح حال سپری شود.

ماه رمضان ما: بیشتر اوقاتش تلف می‎شود و اوقاتی به این عزیزی، آسان از دست می‎رود.

ماه رمضان اسلام: مسلمانان باید در آن به مناسبت نزول قرآن در سیره رسول اكرم ‎صلی الله علیه وآله وسلّم شخصیّتی كه قرآن به او نازل شد به طور عمیق مطالعه نمایند و ارشادات و راهنمایی‎های آن رهبر عالی‎قدر آسمانی را ـ ‎كه دافع هر ضرر و خسارت، و علاج كننده تمام مشكلات اجتماعی و حیاتی است‎ ـ سرمشق خود قرار دهند و به حكم: لَقَدْ كَانَ لَكُمْ فِی رَسُولِ اللهِ اُسوَةٌ حَسَنَةٌ لِّمَن كانَ یَرجُوا اللهَ وَالْیوْمَ الأَخرَ (1) به روش و سلوك آن رسول اعظم خدا ‎صلّی‎الله علیه وآله وسلّم ‎تأسّی نمایند.

ماه رمضان ما: اكثریّت مسلمانان از سیره رهبر عظیم خود بی‎اطّلاع بوده و در این موضوع كه درس و بحث، تفكّر و مطالعه در آن بر هر مسلمانی لازم است، نه در ماه رمضان و نه در ماه‎های دیگر اهتمام شایان ندارند و به دانستن تاریخ حیات رسول خدا ‎صلّی‎الله علیه وآله وسلّم ‎كه آموزنده‎ترین صفحات تاریخ است، اعتنایی لازم و كافی نمی‎كنند. تاریخ كدام شخصیّت‎ها، و رجال تاریخ، زعما و رهبران اصلاحات و انقلاب‎ها و پیامبران بزرگ، مانند تاریخ پیامبر بزرگ اسلام، آموزنده و سودمند است.

ماه رمضان اسلام: ماه نشاط، و اقبال و شتاب به سوی عبادت و تقرّب به خدا است.

ماه رمضان ما: بعضی آن را در كسالت و سستی و تن پروری و خواب و بی‎خبری به پایان می‎رسانند.

ماه رمضان اسلام: آغاز فصل جدید و مرحله نوین عمر و زندگی است كه در آن باید قوای فكری و اخلاقی خود را از نو به رشد و نموّ وا داریم و با گذشته خود وداع كرده، و دل خود را جلا دهیم و زنگار معصیّت و گناه را از آن بزداییم.

ماه رمضان ما: تغییر مختصر در وقت خوردن غذا و امساك از مفطرات است كه هر چند امتثال و اطاعت فرمان خدا و دلیل بیدار بودن وجدان دینی و شعور مذهبی است و نسبت به آن بدبخت‎ها و گمراهانی كه روزه را افطار می‎كنند شرافت و فضیلت آن بسیار است؛ امّا با این وجود، روزه‎دار نباید فقط به امساك از مفطرات قناعت كند؛ بلكه باید سایر برنامه‎هایی را كه برای روزه‌داران معیّن شده نیز انجام دهد تا از فواید بسیار و رَحَمات واسعه الهی در این ماه حدّاكثر استفاده را بنماید.

ماه رمضان اسلام: سبب تهذیب نفوس، تطهیر قلوب و تخلّق به اخلاق حمیده، اعتیاد به عادات حسنه، تمرین خلوص نیّت، احیای معالم و مبانی اسلامیّت و انسانیّت، انتشار محبّت و نوع‌پروری و صداقت است.

ماه رمضان ما: بسا شب‌نشینی‎ها و مجالسی كه پس از افطار برپا می‎شود و با متحمّل شدن مصارف زیاد به پرخوری، غیبت، لهو و مزاح‎های باطل و گفت و شنودهای بی‎ثمر مشغول شده و با پرخوری‌هایی كه می‎كنند از حكمت نبویّه «صُومُوا تَصِحُّوا» (2) محروم می‎شوند، و چون از روح همكاری و همدردی اسلامی و ارتباط معنوی و اتّصال ناگسستنی قلبی و ایمانی، نشانه و علامتی نیست، آن دید و بازدیدها و معاشرت‎ها، سبب كینه و عداوت و دشمنی و سوء تفاهم می‎گردد.

پی‌نوشت‌ها:

[1]. سوره احزاب، آیه 21: قطعاً برای شما در اقتدا به رسول خدا سرمشقی نیكوست؛ برای آن كس كه به خدا و روز بازپسین امید دارد.

2. «روزه بگیرید تا سلامت باشید». بحار ‌الأنوار؛ ج 96، ص 255.