مرجع عالیقدر شیعه حضرت آیت الله العظمی صافی گلپایگانی مدظله الوارف، صبح پنجشنبه 4/12/1390 جمعی از قضات، كارآموزان و پرسنل دادگستری قم را به حضور پذیرفتند.
معظم له در این دیدار، با اشاره به اهمیت امر قضاوت در دین مقدس اسلام، استقلال قاضی را یكی از مؤلفه‌های مهم و اساسی در امر قضا دانستند و فرمودند: باید قاضی چنان استقلال و قدرتی داشته باشد كه هر كس در هر مقامی كه باشد را بتواند احضار كند، و احكام الهی را درباره او اجرا نماید.
در ابتدای این دیدار، مدیر كل محترم دادگستری استان قم، به ارائه گزارشی در زمینه آموزش قضات و روند رسیدگی به پرونده‌های قضایی پرداخت.
قسمتی از بیانات مرجع عالیقدر به شرح ذیل است:
بسم الله الرحمن الرحیم. الحمدلله رب العالمین و الصلاة و السلام علی سید الاولین و الآخرین و خاتم الانبیاء و المرسلین سیدنا ابی القاسم محمد و علی آله الطیبین الطاهرین المعصومین و لاسیما بقیة الله فی الارضین و اللعن علی اعدائهم اجمعین الی یوم الدین.
قال الله تعالی:
«وَ إِذَا حَكَمْتُمْ بَیْنَ النَّاسِ أَنْ تَحْكُمُوا بِالْعَدْلِ إِنَّ اللهَ نِعِمَّا یَعِظُكُمْ بِهِ إِنَّ اللهَ كَانَ سَمِیعاً بَصِیراً»/نساء؛ آیه 58.
بنده از شما عزیزان تشكر می‌كنم و برای همه، از درگاه حضرت ولی عصر عجل الله تعالی فرجه الشریف قبولی خدماتی را كه انجام می‌دهید مسألت می‌نمایم، و امیدوارم كه عنایات وجود مبارك ایشان، شامل حال همه باشد ان‌شاء الله.
مسأله قضا از اهم مسائلی است كه تمدن بشری بر آن تمركز دارد، و معیار كمال تمدن ملل و امم مختلف، این است كه ببینیم امر قضا در بین آن‌ها تا چه حدی بر مبنای عدالت و حق‌جویی و حق‌خواهی است.
شما اگر ملاحظه كنید، الحمدلله دین مقدس اسلام در مسأله قضا، حد اعلا و كمال آن را بیان كرده است، یعنی اصول و احكامی كه قضات باید در مقام قضا اجرا كنند تا عدالت برقرار شود، همه، در آیات و معارف اهل بیت علیهم السلام بیان شده است. اگر همه احكام و دستورات الهی در زمینه قضا اجرا بشود، تمامی نقاط ضعف برطرف خواهد شد.
هیچ اصولی در زمینه قضا، از اصول قرآنی و اسلامی محكم‌تر و دقیق‌تر نیست. كتاب‌هایی كه در این باره، علما و بزرگان ما نوشته‌اند، مثل مرحوم فاضل نراقی رحمه الله، اگر انسان آن‌ها را به دقت مطالعه كند متوجه می‌شود كه چه احكام و دستورات قضایی در اسلام وجود دارد كه واقعاً همه‌اش معجزه است؛ و اگر اجرایی شود، ما می‌توانیم بهترین و كامل‌ترین برنامه قضایی را به دنیا عرضه كنیم. قضای ما قضایی است كه حدود 1400 سال است كه صدها میلیون مردم بر اساس این امور قضایی و حقوقی اداره می‌شوند.
یكی از نكات مهمی كه اسلام در رابطه با امر قضاوت مطرح كرده است، استقلال قاضی است، یعنی باید قاضی مستقل باشد، و اگر استقلال نداشته باشد، و یا نتواند مدعی علیه را در محكمه احضار كند، اجرای عدالت ناقص خواهد بود.
باید قاضی قدرت این را داشته باشد كه هر كس در هر مقامی كه باشد را بتواند احضار كند، و احكام الهی را درباره او اجرا نماید، و فرقی بین ضعیف و قوی نگذارد، كه اگر سستی در اجرای احكام الهی نسبت به كسی پیش بیاید، نمی‌توان به طور كامل آن قضایی كه مورد نظر اسلام عزیز است را پیاده كرد.
مسأله مهم دیگری كه مورد توجه اسلام است، این است كه افراد متصدی امر قضاوت، باید بدانند كه این كار، شغلی نیست مثل مشاغل دیگر. كسانی كه عهده‌دار این مقام می‌شوند، اولاً باید خودشان را ساخته باشند و به طور كامل تسلیم عدالت باشند، و ثانیاً احكامی را كه می‌دهند همه از روی عدالت باشد.
همان‌طور كه گفتم اگر همه دستورات شرع مقدس در زمینه قضا اجرا شود، بسیاری از نواقص برطرف می‌شود، به طور مثال اگر در همین مسأله زندان - كه الان بسیار زیاد هم شده است- احكام اسلام اجرایی شود، وضع، این‌طور كه اكنون است نمی‌شود. اسلام می‌گوید كه اگر كسی بدهكار است باید رسیدگی شود، كه اگر واقعاً معسر بود و توانایی پرداخت دین را نداشت، او را آزاد كنند تا دنبال كسب درآمد جهت ادای دین برود.
یا همین اشخاصی كه به عنوان بدهی مهریه زندان هستند و نمی‌توانند آن را ادا كنند، اگر هزار سال هم در زندان نگهداشته شوند، نمی‌توانند آن را پرداخت كنند كه هیچ، بلكه مفاسد و معایب زیادی هم پیش می‌آید.
بنده در همان اوایل انقلاب، رساله‌ای به نام (التعزیر احكامه و ملحقاته) نوشتم كه در آن اهمیت نظر قاضی در تعزیرات را تبیین كردم. در تعزیرات، نظر قاضی بسیار مهم است، البته قاضی كه اسلام فرموده است خود مستقل است، و وحدت رویه برای همه قضات نیست. گاهی می‌شود كه در یك دادگاه و در یك روز، چهار نفر را كه همه مرتكب یك تخلف شبیه به هم شده‌اند و مستوجب تعزیر هستند، قاضی یكی از آن چهار نفر را به 10 ضربه شلاق، یكی را 5 ضربه، و دیگری را به 20 ضربه بر حسب موارد و اوضاع و احوال مجرم محكوم نماید. امر تعزیر با قاضی جامع الشرائط است.
یكی دیگر از مسائل مهم، مسأله دادستانی و مدعی العموم است. وسعت مداخلات دادستان به نحوی است كه در خیلی از مواقع، می‌تواند وارد شود و از منكرات جلوگیری كند. اگر برنامه‌ای اجرا شود كه خلاف شرع مقدس است، دادستان باید اعتراض كند و جلوی آن را بگیرد. این همه ملاهی و مناهی كه با پول ملت و بیت المال اجرا می‌شود، دادستان باید جلوی آن را بگیرد، و بیت المال را از كسانی كه این مجالس را برپا كرده‌اند پس بگیرد. غرض این‌كه محدوده اختیارات و مداخلات دادستان بسیار گسترده است، و باید از آن در جهت حفظ حدود و ثغور شرع مقدس استفاده كرد.
در پایان، مجدداً از شما تشكر می‌كنم و امیدوارم برنامه‌ها و مقاصد خوبی كه در نظر دارید همه به نحو احسن پیاده شود، و خداوند متعال به همه ما توفیق این را بدهد كه هویت اسلامی خود را در همه جا حفظ كنیم، و آن‌گونه رفتار نماییم كه رضایت خاطر حضرت بقیة الله الاعظم ارواحنا فداه فراهم شود. و السلام علیكم و رحمة الله و بركاته