اشاره: دهم ماه مبارك رمضان سال دهم بعثت، اُمُّ المؤمنین خدیجه، بانوی مؤمنه و فداكار، پس از شصت و پنج سال عمر پر بركت رحلت كرد، و رسول خدا، او را به دست خویش، در حجون مكّه مكرّمه دفن كردند، و حزن و اندوه آن حضرت در مصیبت او به حدّی زیاد شد كه آن سال را «عامُ الْحُزْن» نام نهادند. شخصیت حضرت خدیجه علیها السلام، دارای ابعاد مختلف و والایی است كه پرداختن به هر یك از آن ابعاد می تواند الگو و سرمشق بانوان مسلمان باشد و بانوی برتر را در میان دارندگان صفات او جستجو كنند. آنچه در ذیل می آید نوشتاری از حضرت آیت الله العظمی صافی مدظله الوارف است كه به مناسبت وفات آن بانوی بزرگ اسلام نگاشته شده است:
***
او از جانب پدر، مادر و اجداد پدری و مادری از اصیل‌ترین خانواده‌های جزیرة العرب و صاحب شرافت و سیادت بود. او نمونه برجسته كمال و نبوغ و فهم و بینش بود كه همانند آن را در میان مردان و زنان، كمتر می‌توان یافت.

خداوند خواست كه او بانوی بی‌همتای حرم نبوّت و مادرِ یازده اختر برج امامت و ولایت، در عقل، ادب، حكمت، بصیرت و معرفت، نابغه و ممتاز باشد.
آری! او خدیجه بود؛ طاهره و سیّده نساء قریش و در اسلام، یكی از چهار بانویی كه بر همه بانوان بهشت فضیلت و برتری دارند. او برای رسول خدا صلّی الله علیه وآله نعمتی بزرگ و رحمتی از رحمات واسعه خداوند متعال بود.
برای مردی كه در اجتماع، به فعالیّت‌های بزرگ مشغول بوده و مقاصد عظیم داشته باشد، بهترین آرامش‌دهنده قلب و روح و نگهبان پایداری و استقامت، همسری هوشیار، خردمند، مهربان و دلسوز است.
اگر مردی در خارج از خانه با دشمنان، گرم پیكار گشته و به حمله‌های وحشیانه، استهزاء، سرزنش و اذیّت و آزار مردم گرفتار گردد و در منزل نیز با همسری نادان و بدخو و ترسو، ضعیف و شماتتگر روبرو شود كه او را از كار و هدف وی و پیمودن راهی كه مدّ نظر اوست باز دارد و او را سرزنش كند و به ترك دعوا و تسلیم‌شدن به دشمنان وادار نماید، از اینكه هر روز شوهرش مورد شتم و استهزای جاهلان قرار می‌گیرد، خسته و ناخوشایند باشد، و در پی حلّ مشكلات همسر خویش برنیاید، بی شك مشكلات و دشواری های آن مرد، دو چندان خواهد شد.
بدون تردید چنین مردی همواره بر مشكلات و دشواری‌هایش افزوده خواهد شد؛ چرا كه نه تنها همسر وی او را در حلّ مشكلات یاری ننموده است، بلكه با اعمال و رفتار غیر منطقی خود از قبیل سرزنش و اعتراض، آن مشكلات را صد چندان كرده است.
پیامبر اسلام صلّی الله علیه وآله آورنده بزرگ‌ترین رسالت آسمانی، از طرف خدا مأمور بود كه با خرافات و مظاهر شرك و بت‌پرستی و ستمگری و محرومیت توده‌های ضعیف و فقر و جهل و نادانی، فساد و فحشا و آنچه رذایل بود، مبارزه با گردن‌كشان، مشركان و بت‌پرستانِ متعصّب، رؤسای قبایل و سران استثمار، با عادات و ادیان باطل و تعصّبات كوركورانه جهاد كند.
مشركان نیز، همه توان و قدرت خویش را برای مبارزه با اهداف آن حضرت بسیج كردند و تا آنجا كه می‌توانستند او و چند تن از یارانش را اذیّت كردند.
با وجود این همه دشمن و موانع و مشكلات، اگر در میان همه این دشمنان، پیامبر صلّی الله علیه وآله وسلّم  هر روز وقتی به خانه می‌آمد، با چهره گرفته و معترض همسرش، آن هم همسری كه سیّده زنان قریش و دارای آن شخصیّت و صاحب آن همه ثروت و مكنت بود، روبرو می‌شد كه از راه دلسوزی و ترحّم و یا اعتراض، از او می‌خواست تا از دعوت خویش دست بردارد و خود را مورد این همه اهانت و استهزاء قرار ندهد، در چه وضع عجیب و دشواری قرار می‌گرفت؟!
امّا لطف خدا دریچه‌های قلب خدیجه را چنان به سوی درك حقّانیّت دعوت اسلام باز كرد و آن چنان دلش را نورانی و سرشار از معرفت و حكمت گردانیده بود كه هرگز پیامبر صلّی الله علیه وآله با چنان منظره اسفناك، در داخل خانه روبرو نشد.
آری! خدیجه نخستین زنی بود كه دین اسلام را پذیرفت و با پیامبر صلّی الله علیه وآله نماز خواند و جز علی بن ابی طالب، كسی از بندگان خدا سابقه اسلام او را ندارد.
پیامبر صلّی الله علیه وآله هم هیچگاه خدیجه را بعد از وفاتش فراموش نكرده و از اخلاق و صفات او یاد می‌فرمود؛ به كسانی كه با او آشنا و دوست بودند، احسان و لطف می‌كرد. «عایشه» می گوید: «بر احدی از زن‌های پیامبر صلّی الله علیه وآله آن قدر غیرت نورزیدم كه بر خدیجه غیرت ورزیدم. برای اینكه پیامبر صلّی الله علیه وآله وسلّم  بسیار از او یاد می‌فرمود و اگر گوسفندی ذبح می‌شد، از آن برای دوستان خدیجه می‌فرستاد»(1)
و نیز از «عایشه» روایت شده است كه: «رسول خدا صلّی الله علیه وآله از خانه بیرون نمی‌رفت، مگر آن كه خدیجه را یاد می كرد و بر او به خوبی و نیكی مدح و ثنا می‌فرمود.
روزی از روزها غیرت مرا گرفت، گفتم: او پیر زنی بیش نبود و خدا بهتر از او را به شما عوض داده است.
پیامبر صلّی الله علیه وآله غضبناك شد، به طوری كه موی جلوی سرش از خشم تكان می‌خورد؛ سپس فرمود: «نه، به خدا، بهتر از او را خدا به من عوض نداده، ایمان آورد به من، وقتی مردم، كافر گردیدند و تصدیق كرد مرا، هنگامی كه مردم مرا تكذیب می كردند و در اموال خود با من مواسات كرد، وقتی مردم مرا محروم ساختند و خدا از او فرزندانی روزی من كرد و از زنان دیگر محروم فرمود».(2)
«انس بن مالك» روایت كرده كه رسول خدا صلّی الله علیه وآله فرمود: «بهترین زنان عالم مریم بنتِ عمران و آسیه بنت مزاحم و خدیجه بنت خُوَیْلِد و فاطمه بنت محمّد صلّی الله علیه وآله هستند».(3)
در «صحیحین» از عایشه روایت شده كه: «پیامبر صلّی الله علیه وآله خدیجه را به خانه‌ای در بهشت بشارت داد كه در آن سر و صدای بلند و رنج و زحمت نیست».(4)
آری! خدیجه دارای همه فضایل و مكارم اخلاقی بود كه بانوان مسلمان باید او را الگو و سر مشق خود قرار دهند و ویژگی های بانوی برتر اسلامی را در او جستجو نمایند و السلام علیها و علی بعلها و بنتها و صهرها و اولادها الائمة المعصومین الطاهرین.

پی نوشت ها:
1. اسدالغابه، ج 5، ص 436 و كتب دیگر.
2. همان.
3. اسدالغابه، ج 5، ص 437 ـ الاستیعاب، بهامش الاصابة، ج 4، ص 284 و 285.
4. الاصابة، ج 4، ص 282 ـ اسدالغابة ، ج 5، ص 438 و نظر این حدیث در تاریخ یعقوبی، ج 2، ص 26 ذكر شده است.