حضرت آیت الله العظمی صافی گلپایگانی مدظله الوارف، از مراجع بزرگ تقلید و فقهای نامداری است كه سالیان درازی است اندیشمندان و فضلای حوزه‌های علمیه و دانشگاه‌ها از آثار و نوشتارهای علمی معظم له بهره می‌برند.
این مرجع عالیقدر با تألیف بیش از 100 عنوان كتاب- كه برخی از آنها مانند «منتخب الأثر فی الامام الثانی عشر» به عنوان كتب مرجع و منبع برای محققان و علم‌‌پژوهان معروف است- قلم رسا و مستدل خویش را وقف خدمت به مكتب اهل بیت علیهم السلام نموده‌اند.
مجموعه «لمحات فی الكتاب و الحدیث و المذهب» عنوان جدیدترین اثر عربی معظم له می‌باشد كه مشتمل بر 23 رساله فقهی اعتقادی از ایشان است. بعضی از این رساله‌ها در سال‌های گذشته مستقل به چاپ رسیده است و برخی دیگر برای اولین بار منتشر می‌شود كه گردآوری این 23 رساله در یك دوره 3 جلدی توسط واحد بین الملل دفتر معظم له، می‌تواند استفاده محققان و بینش‌آموزان از تألیفات ارزشمند ایشان را آسان‌تر و مفیدتر نماید.
آنچه در ذیل می‌آید گزارش كوتاهی از عناوین و فصول رساله‌های این مجموعه می‌باشد كه تقدیم اهل علم و فضیلت می‌گردد، امید است مورد قبول حضرت ولی‌عصر عجل الله تعالی فرجه الشریف قرار گیرد:
این مجموعه در سه جلد منتشر شده است:
جلد اول
رساله اول: «إلی هدی كتاب الله»
«به سوی هدایت كتاب خدا» اولین رساله این مجموعه می‌باشد. معظم له در این اثر- كه چند سال قبل از انقلاب آن را به رشته تحریر درآورده- به مباحث مهمّی اشاره نموده است.
ایشان، تنها درد مسلمانان معاصر را در ترك عمل به قرآن و اكتفا به اسم اسلام دانسته و با تذكّر آیاتی از قرآن مجید و دعوت مخاطبان به قرائت مكرر آنها، وضعیت فعلی جامعه اسلامی را در ابعاد مختلف بازگو و آن را با جامعه ایده‌آل قرآنی مقایسه نموده است.
ایشان در قسمت پایانی این رساله با اشاره به بیداری‌های اسلامی، استمرار و فراگیر شدن آن را در تمسّك به دستورات اسلام عزیز دانسته و همه نویسندگان و مصلحان اجتماعی را به عرضه آموزه‌های اسلامی به مردم دعوت كرده است.
رساله دوم: «احادیث افتراق المسلمین علی ثلاث و سبعین فرقة»
«حدیث‌های تفرقه مسلمانان بر 73 فرقه» دومین رساله این مجموعه می‌باشد كه نویسنده محترم، بحث تفرقه و اختلاف در امّت پیامبر را دارای سابقه در امّت حضرت عیسی و موسی علیهماالسلام دانسته است.
معظّم له در ادامه، به تفصیل و با دلایل محكم اثبات می‌كند كه تنها فرقه ناجیه، شیعه دوازده امامی می‌باشد.
رساله سوم:«من لهذا العالَم؟»
در این رساله، مؤلف گرانقدر، با تشریح ابعاد مختلف و اوضاع ناهنجار سیاسی، نظامی و اقتصادی به این سؤال پاسخ می‌دهد كه خدا چه كسی را برای اصلاح این وضع می‌فرستد؟
ایشان در ادامه با اشاره به آیات و روایات، ایجاد روح امّیدواری در جامعه را شاخصه اصلی نظریه اسلام درباره آینده جهان دانسته و با ذكر روایات و منابعی كه تصریح به اسامی ائمه به خصوص امام زمان علیه‌السلام، تنها راه نجات بشریت را در ظهور موعود همه انبیاء معرّفی می‌نماید.
رساله چهارم: «العقیدة بالمهدیة»
«اعتقاد به مهدویت» چهارمین رساله این اثر ارزشمند می‌باشد كه نویسنده محترم پس از بیان مقدّمه‌ای كوتاه درباره اهمیت عقیده به مهدویت، به معرّفی تفصیلی كتاب «البرهان فی علامات مهدی آخر الزمان» تألیف علی بن حسام الدین المتقی الشاذلی از مشاهیر علما اهل سنّت می‌پردازد.
رساله پنجم: «عصمة الأنبیاء و الائمة علیهم‌السلام»
«عصمت پیامبران و ائمه علیهم‌السلام» عنوان پنجمین رساله می‌باشد كه در بردارنده مباحث بسیار ارزشمندی است. این رساله مشتمل بر مقدمه‌ای از دانشمند فرزانه حضرت آیت الله العظمی سبحانی دامت بركاته می‌باشد كه در آن اشاره به این دارد كه حدود سی و دو سال پیش، رئیس جماعت اسلامی آمریكا و كانادا آقای عادل جوهر نامه‌ای به ایشان فرستاده بود كه سه سؤال درباره عصمت انبیاء در آن نوشته بودند.
سپس ایشان با اشاره به اینكه مرجع عالیقدر حضرت آیت الله العظمی صافی گلپایگانی مدظله الوارف از فحول و پهلوانان مباحث اعتقادی است، می‌فرماید كه سؤالات را خدمت ایشان دادم و ایشان جواب داده‌اند. این جواب‌ها در این رساله گردآوری شده است كه در سه بحث عصمت پیامبران و ائمه علیهم‌السلام، علم امام و اختلاف درجات ائمه در ایمان و علم و اخلاق بحث می‌كند.
رساله ششم: «ایران تسمع و تجیب»
«ایران می‌شنود و جواب می‌دهد» یكی دیگر از رساله‌های با ارزش تألیف این مرجع عالیقدر در سال 1395 هجری قمری می‌باشد. فرقه ضاله وهّابی قبل از انقلاب، هیئتی را به ایران فرستادند و به خیال خودشان اشكالاتی علیه تشیّع مطرح كردند و در پی آن، وهّابی مغرض ابوالحسن ندوی هندی كتابی به نام «اسمعی یا ایران» علیه ملّت مسلمان ایران نوشت. معظم له در جواب اتهامات این كتاب، این رساله را نوشته و با انتخاب نام آن توسط امام موسی صدر ره آن را به طبع رساندند.
رساله هفتم: «جلاء البصر لمن یتولّی الائمة الإثنی عشر»
«روشنی دیده برای كسانی كه امامت دوازده امام را پذیرفته‌اند» عنوان هفتمین رساله مجموعه لمحات است كه مشتمل بر انكار و ردّ روایاتی است كه دلالت بر این دارد كه ائمه علیهم‌السلام سیزده نفر هستند.
در زمان مرجعیّت حضرت آیت الله العظمی گلپایگانی ره، سؤالات و شبهاتی پیرامون این موضوع به دست مبارك آن مرجع فقید رسیده بود كه ایشان هم جواب این بحث را به مرجع عالیقدر حضرت آیت الله العظمی صافی واگذار نمودند كه ایشان این رساله با ارزش را در جواب آن سؤالات نوشتند.
رساله هشتم: «مشروعیة الإستخارة و انّها لیست من الإستسقام بالأزلام»
حدود سه دهه پیش، شیخ جامع الأزهر محمود شلتوت در مجله «رسالة الاسلام» مقاله‌ای در تفسیر آیه «و أن تستقسموا بالازلام» نوشت و استخاره در مكتب اهل بیت علیهم‌السلام را هم‌ردیف این خرافه عصر جاهلیت قرار داد.
وقتی این مجله به دست مرحوم آیت الله العظمی بروجردی اعلی الله مقامه رسید، ایشان به آیت الله العظمی صافی امر فرمودند كه جوابی در ردّ این مقاله بنویس و معظم له این رساله گرانقدر را در اجابت این درخواست تألیف نمودند.
رساله نهم: «تفنید اكذوبة خِطبة الامام علی علی الزهراء علیهاالسلام»
از شبهات مطرح‌شده توسط وهابیت، بحث خواستگاری حضرت علی علیه‌السلام از دختر ابوجهل در زمانی كه حضرت زهرا علیهاالسلام همسر ایشان بود، می‌باشد. معظّم له در این رساله با بحثی مستدل و تكیه بر منابع اهل سنّت، به این شبهه جواب داده‌اند.
رساله دهم: «البكاء علی الامام الحسین علیه‌السلام»
«گریه بر امام حسین علیه‌السلام» عنوان رساله دیگری از این مجموعه است كه در استحباب گریه، عزاداری و احیاء شعائر حسینی علیه‌السلام به رشته تحریر درآمده است كه می‌تواند جوابگوی شبهات زیادی كه امروزه در فضای جامعه مطرح می‌شود باشد.
رساله یازدهم: «فی تفسیر آیة التطهیر»
آیه تطهیر یكی از ادله محكم و منصوص بر عصمت اهل بیت علیهم‌السلام می‌باشد كه معظم له در این رساله با تحلیل و بررسی مفاد این آیه شریفه، بحث مفید و ارزنده‌ای در این باره ارائه داده‌اند.
رساله دوازدهم: «تفسیر آیة الإنذار و أحادیث یوم الدار أو بدء الدعوة»
در سال 1397 هـ.ق مطالبی پیرامون آیة الإنذار در مجله «حضارة الاسلام» به طبع رسیده بود كه مشتمل بر اشتباهاتی در زمینه این قضیه بود.
حضرت آیت الله العظمی صافی در این رساله با اشاره به اشكالات مطرح‌شده به همه آنها با استدلال متین و برهانی محكم پاسخ ارائه فرموده است.
جلد دوم
رساله سیزدهم: «مع الخطیب فی خطوطه العریضة»
در سال 1380هـ.ق محب الدین خطیب وهابی معروف، كتاب (الخطوط العریضة) را در ایراد اتهاماتی به مذهب شیعه نوشت و نوبت اول آن چاپ شد.
معظّم له در مقدمه این رساله می‌فرماید كه به خاطر اوضاع امّت اسلام بعد از چاپ اول، به این كتاب جوابی ندادم لیكن وقتی چاپ‌های مكرّر آن را دیدم به طوری كه حتی رایگان در موسم حج تقسیم می‌شد، به درخواست جمعی از آگاهان و بزرگان، جوابی به این كتاب نوشتم. این كتاب تا به حال در صدها هزار تیراژ مستقلاً به چاپ رسیده است.
رساله چهاردهم: «صوت الحق و دعوة الصدق»
این رساله با ارزش در سال 1396 هـ.ق به رشته تحریر در آمد كه به بحث مهم تقریب بین مذاهب و اتحاد بین شیعه و اهل سنّت پرداخته است.
در این كتاب، به عقائد مشترك و اختلافی بین این دو فرقه مهم اسلامی اشاره كرده و اشاره‌ای هم به بحث صیانت قرآن از تحریف دارند. معظم له با طرح پیشنهاد «تشكیل مؤتمر من اقطاب فكرة التقریب» به عنوان پیشنهاد اصولی برای پایان دادن اختلاف بین مذاهب این رساله را به پایان برده است.
رساله پانزدهم: «أمان الأمة من الضلال و الإختلاف»
«ایمنی امّت از گمراهی و اختلاف» عنوان چهاردهمین رساله این مجموعه نفیس می‌باشد كه به مباحث مهمی از جمله سبب اعراض اهل سنت از احادیث شیعه و نیز وجوب تقدیم روایات اهل بیت علیهم‌السلام بر روایات دیگران و نصوص صحیحه بر وجوب تمسك به اهل بیت علیهم‌السلام پرداخته است.
جلد سوم
رساله شانزدهم: «الأحكام الشرعیة ثابتة لا تتغیر»
در سال 1410 هـ.ق مقاله‌ای در مجله كویتی «العربی» شماره 379 تحت عنوان «الفتاوی و الأحكام الإسلامیة بین التغیر و الثبات» به چاپ رسید كه معظم له با توجه به اهمیت این مبحث، این رساله را در یازده فصل در جواب و نقد این مقاله به رشته تحریر درآوردند.
رساله هفدهم: « مسألة التعصیب»
شیخ جاد الحق در یكی از سخنرانی‌های خود كه در روزنامه «الأهرام» مصر به چاپ رسیده بود به درخواست استاد احمد بهاء الدین مالكی (كه درخواست مراجعه به فقه شیعه در باب مواریث و بخصوص منع عصبة از ارث باقی تركه و ردّ بقیه به اصحاب فرض كرده بود) جواب رد داده و مراجعه به فتوای شیعه را عمل بر خلاف نصوص قرآن و سنّت دانسته بود.
معظّم له با توجه به اهمیت این بحث، و نیز بحث از اینكه فتاوای شیعه همه مبتنی بر نصوص قرآن و سنت است،این رساله را با قلمی مستدل نگاشته‌اند.
رساله هجدهم: «القرآن مصون عن التحریف»
رساله «قرآن محفوظ از تحریف» به عنوان هجدهمین رساله مجموعه «لمحات»، اجابت درخواست برخی از فضلاء حوزه از معظم له نسبت به كتابت رساله‌ای در این باب است كه می‌تواند جوابگوی بسیاری از شبهات مطرح پیرامون این موضوع باشد.
رساله نوزدهم: «وقت الغداة فی بلاد الإغتراب»
جمعی از مؤمنین لندن در ماه رمضان 1406 هـ.ق سؤالاتی را درباره اوقات نماز به خصوص نماز صبح و طلوع فجر پرسیده بودند كه حضرت آیت الله العظمی صافی مدظله جواب‌هایی تفصیلی به این سؤالات در لندن ارائه فرموده‌اند و در این رساله به طبع رسیده است.
رساله بیستم: «شرح حدیث عرض الدین»
این رساله، ترجمه عربی اثر ارزشمند معظّم له «شرح حدیث عرض دین» است كه به مبحث مهم و جذاب عرض دین و احتیاج جامعه به آن و نیز شرح و تفسیر حدیث عرض دین حضرت عبدالعظیم حسنی نزد امام هادی علیه‌السلام پرداخته است.
رساله بیست و یكم: «بین العلمین الشیخ الصدوق و الشیخ المفید»
این رساله مهمّ اعتقادی، به داوری میان دو كتاب «اعتقادات شیخ صدوق» و «اعتقادات شیخ مفید» می‌پردازد.
معظّم له در این رساله، به بیان اشتراكات و اختلافات مطالب موجود در این دو كتاب می‌پردازد كه می‌تواند منبع بسیار خوبی در جنبه مباحث اعتقادی باشد.
رساله بیست و دوم: «سرّ البداء»
« راز بداء» عنوان بیست و دومین رساله این مجموعه است كه در هشت فصل به مبحث مهم بداء و معنای آن و اعتقاد شیعه نسبت به آن می‌پردازد كه پاسخگوی بسیاری از شبهات مطرح‌شده در این باب می‌باشد.
رساله بیست و سوم: «فتنة رد النصوص أو الإجتهاد فی مقابل النص»
آخرین رساله این مجموعه ارزشمند، فتنه رد نصوص یا بحث اجتهاد در مقابل نص است كه از بهترین رساله‌های این مجموعه می‌باشد كه به بحث تاریخی رد نصوص از ابتدای خلقت تا به حال پرداخته و با اشاره به بحث «فتنه متصوفة و عارف‌نماها»، «فتنه روشنفكران و متمدن‌نماها» و ... در سال 1406 هـ.ق با قلمی زیبا و مستدل نوشته شده است.