بسم الله الرحمن الرحیم
اللّهم صلّ علی علی بن موسی الرضا المرتضی الإمام التقی النقی و حجّتك علی من فوق الأرض و من تحت الثّری الصّدیق الشهید صلوة تامّة متواترة.
سخن به ذكر تو آراستن مراد این است كه پیش اهل هنـر، منصبی بود ما را
و گر نه منقبت آفتاب معلوم است چه حاجتست به مشّاطه روی زیبا را
مگر میتوان درباره شخصیّت عظیم و فضایل بی منتهای عالم آل محمد صلی الله علیه و آله، سخن گفت؟ درست مثل اینكه همه ابنای بشر در كنار اقیانوسی بیكران ایستاده و مقداری اندك از آب در كف گرفته و بخواهند آن را به رخ اقیانوس بكشند. چه خیال باطلی!
آیا همه دانشمندان و بزرگان كه علم و دانش آنها محدود و اندك است، درباره حضرت علی بن موسی الرضا علیه الصلوة و السلام میتوانند مطلبی بگویند؟
البتّه دانشمندان، نویسندگان، ادبای عالم و شعرای جهان و مادحین بزرگی كه با زبانهای گوناگون هر كدام توانستهاند ذرّهای اندك از مكنونات قلبی خود را به آستان ملك پاسبان آن حضرت تقدیم نموده و عرض ادب نمایند، همه و همه زبان حالشان این است كه:
أهدت سلیمانَ یوم النَّحل نملتة رِجلَ الجراد الّتی قَد كَانَ فی فیها
ترنّمت بفصیح القول و اعتذرت إنّ الهــدایا عَلی مِقـدارِ مُهدیها
بلی! باید در مقابل فضایل بی نهایت حضرت ثامن الحجج علی بن موسی الرضا علیه آلاف التحیة و الثناء، جبهه خضوع بر زمین سایید و اعتراف به عجز در برابر وصف مكارم اخلاقی آن حضرت نمود و البته از باب: «آب دریا را اگر نتوان كشید * هم به قدر تشنگی باید چشید» چند جمله ای را تقدیم می نمایم:
برای جامعه اسلامی و همه جوامع انسانی، هیچ چیزی مانند آشنایی با سیره و مكتب اهل البیت علیهم السلام نمی تواند آموزندهتر و سازندهتر باشد و باید آن را باید به عنوان یك علم بزرگ جهانی، بلكه بالاتر معرفی نمود كه مسلمانان و جامعه بشریت نیازمند شناخت بیشتر این سیره جامع الجوانب و عمیق المعانی و پژوهش و درس و بحث و كاوش در آن میباشند، كه مفیدتر از آن برای اینكه سرمشق سبك زندگی و راهنمای سیر به سوی تعالی و آگاهی و منشهای نیكو و رفتار و كردار پاك و اندیشههای تابناك باشد وجود ندارد، و همه شئون حیات مادّی و معنوی و روحی و جسمانی بشر را فراگرفته است.
معرفت این سیره، علم است و نه یك علم كه علوم بسیار، كه همه در داخل این علم تدریس میشود، و عالم غیب و شهود را معنی و تفسیر مینماید.
اگر چه همه ائمه طاهرین علیهم السلام نور واحدند و خداوند متعال، آسمانها و زمین را به سبب وجود آنها خلق كرده است، لیكن هر كدام از آن بزرگواران در زمان و عصر خودشان ظهور و ویژگی خاصی نشان دادند، به طور مثال و به مناسبت ایام میلاد با بركت حضرت علی بن موسی الرضا علیه السلام، باید بگوییم به واسطه وجود مبارك آن حضرت در آن شرایط و اوضاع بعد از حضرت موسی بن جعفر علیهما السلام و جریان زندانیشدن پدر بزرگوارشان كه جریان خاصّی پدید آمده بود و موضع و موقعیت شیعه ضعیف شده بود، همه آن ضعفها مبدّل به قوّت شد و مذهب دوباره تشیید شد. در زمان آن بزرگوار، ظهور علمی ایشان فوق العاده بود و به همین سبب ایشان را عالم آل محمد علیهم السلام لقب دادهاند.
شما مباحثات آن حضرت را با سران ادیان و مذاهب دیگر ملاحظه كنید. مطالب و علومی كه از ایشان صادر شده است همه برای احیاء امر دین فوق العاده مؤثر واقع شده است.
آن حضرت از مدینه تا مرو هم كه تشریف میآوردند، با حضور و وجود مباركشان همه جا موج ولایت اهل بیت علیهم السلام ظهور پیدا میكرد، مردم متوجه به اهل بیت علیهم السلام میشدند و حقّانیت آن حضرات بر همه نمایان میگشت.
در همین مسافرت امام رضا علیه السّلام به خراسان، بهترین فرصت پیش آمد تا علوم و معارف اسلام ـ كه در نزد امامان، موجود بود و از مواریث نبوّت به شمار میرفت ـ منتشر شود و در دسترس علما و دانشمندان قرار گیرد.
عصر مأمون، سرآغاز آشنایی مسلمانان با اصطلاحات و مكتبهای فلسفی بود كه به واسطه ترجمه كتب فلسفی به زبان عربی، صورت گرفت و مأمون نیز از این برخورد استفاده نموده و شخصاً آن را ترویج و تشویق میكرد و در نتیجه نابسامانیهای فكری و القای شبهات و اشكالات، در عقاید و مسایل اسلامی زیاد گردید؛ و از سوی دیگر، بحث ومناظره بین مسلمانان و علمای ادیان دیگر نیز توسعه یافت و مباحثات مذهبی رایج گردید.
حضرت رضا علیه السّلام برای حفظ عقاید مسلمانان و ردّ هر گونه شبهه و شكّ و ایراد و نیز راهنمایی علما، مجاهدتهای فراوانی فرمودند، و شخصاً با دانشمندان بزرگِ ادیانِ مختلف، مباحثه كرده و آنها را محكوم و مُجاب كردند؛ كه صورت آن جلسات مباحثه و مناظره، در كتب تاریخ و حدیث، ثبت و ضبط گردید؛ و امروزه یكی از ذخایر مهمّ علمی در فنّ احتجاج و استدلال و اثبات عقاید محسوب میشود و همواره مورد استفاده علما و دانشمندان بوده و خواهد بود.
آوازه علم و فضل آن حضرت، جهان اسلام را پر كرد و این سفر با همه افاضات علمی، معارف دینی و علوم اسلام و عقاید و فقه را تجدید كرد و به واسطه همین مطلب است كه آن حضرت را «مجدّد رأس مأة ثانیة»(1) خوانده اند.
در كتاب عیون اخبار الرّضا كه كمتر از یك قرن، بعد از رحلت آن حضرت تألیف گردیده، از سندهای عالی و معتبر استفاده شده است، و از این رو، این كتاب عظمت مقام علم و جلالت و موقعیت بی نظیر امام را تا حدّی بیان نموده است.
مشایخ علمای سنّت نیز به آن حضرت، ارادت میورزیدند و ایشان را یكی از اولیای بزرگ میشمردند و در مدح آن حضرت، اشعار و قصاید بسیاری سرودهاند.
غرض اینكه آثار و بركات وجود مبارك حضرت رضا علیه السلام و موقعیتی كه برای ایشان فراهم شد، بیشتر از آن است كه انسان توان تصوّر آن را داشته باشد.
پس، سزاوار است كه زمین ادب ببوسیم، و خداوند متعال را به نعمت ولایت آن حضرت و آباء طاهرین و ذرّیه بزرگوارش تا حضرت صاحب وقت ولیّ عصر و مالك امر مولانا المهدی ارواح العالمین له الفداء حمد و سپاس بگوییم.
در پایان چند بیتی را به محضر والای آن امام همام تقدیم می دارم امّید است مقبول آن درگاه ملك پاسبان قرار گیرد:
الا یا عـلی بن موسی الرضا * امــــان خـلائق، امین خدا
ایا عالم آل و عِدل كتاب * ظهور مقامات اهل كساء
شمایید آیات و اسماء حق * هدایتفزا و جهالتزدا
خدا را شما بنده مخلَصید * به تسلیم و تفویض و صبر و رضا
به لطفی صافی به لطف شما * سِزَد لطف و احسان و جود و عطا
پی نوشت ها: