امروز روز بزرگ عرفه است. عرفان و وجدان و دریافت و احساس حضوری كه برای شخص متوجه به موقف خود در این روز حاصل میشود، مادی نیست. در هنگام دعا، اشكها بیاختیار جاری میشود و نالهها بلند میگردد، دستها به سوی درگاه قاضی الحاجات بالا میرود. شعور انسان به فقر و ناچیزی و مسكنت و تقصیر خودش، و غنا و بینیازی و توانائی و فیاضیت و رحمت و آمرزش و عفو و بخشش خدای تعالی زیاد میشود.
* ادعیه حیات بخش
دعاهایی كه خوانده میشود، همه عروج دهنده و بینش آفرین و كمال بخش روح است، مخصوصاً دعای عرفه حضرت امام حسین علیهالسلام، و دعای عرفه فرزند عزیزش امام زین العابدین علیهالسلام كه نمیتوان رقائق و معارف آنها را توصیف كرد. هر جمله از آنها نور است كه بر باطن شخص میتابد و آن را روشن میكند، و كدورات و زنگارهای آن را زایل میسازد، و حیات و سعادت را تفسیر میكند، و نعمتهای خدا را بر میشمارد، و قصور و تقصیر آن را در ادای شكر این نعمتها شرح میدهد كه هر انسانی - در هر اوج از معرفت كه باشد- از خواندن آنها لذّت میبرد، و خود را در عوالم روحانی مشاهده كرده، و هر دم، حضور خود را در درگاه خداوند تعالی بیشتر میبیند.
واقعاً جامعهای كه چنین ذخائر عرفانی و تربیتی را در اختیار دارد باید از همه اوضاع و احوال و برنامههایش نور و معنویت و بیاعتنائی به مال و منال و اعتبارات دنیا ظاهر باشد.
در بین نعمتها، این دعا از مهمترین نعمتهاست كه ما از آن استفاده نمیكنیم و به درك حقایق آن اهتمام لازم نشان نمیدهیم. اگر بخواهیم در اینجا چند جمله از این دعاها را به عنوان نمونه بیاوریم هر كدامش كتابی میشود، و چه خوب است كه دعا كننده سعی كند در حد معرفت خود مقاصد و مفاهیم این دعاها را در خود بیابد و به خود بفهماند مثلا وقتی میگوید: ماذا فَقَدَ مَنْ وَجَدَكَ وَ ماذا وَجَدَ مَنْ فَقَدَك
بفهمد كه این جمله تمام حقیقت و حقیقت تمام است. یكی از مختصرترین دعاهای این روز این دعا است:
اَللّهُمَّ لاْ تَحْرِمْنی خَیْرَ ما عِنْدَكَ لِشَرّ ما عِنْدی فَاِنْ اَنْتَ لَمْ تَرْحَمْنی بِتَعَبی وَ نَصَبی فَلا تَحْرِمْنی اَجْرَ الْمُصابِ عَلی مُصیبَتِهِ
باری امروز شیفتگان خاندان نبوّت، هر كدام، به زبانی و با حالی با خدا مشغول راز و نیازند، و همه با خدا خلوت كرده؛ آن خدائی كه «لا یَشْغَلَهُ سَمْعٌ عَنْ سَمْع وَ وَسِعَ سَمْعُهُ الأصْواتَ»، صدای همه را میشنود و همه را با غذاهایی كه ملائكه ربانیین به آن تغذیه میشوند كه «طعامهم التسبیح و شرابهم التهلیل» غذا میدهد.
و خلاصه همه جا و همه جا قُرب است و حضور و جلوهای از جلوات كوه طور، اگر هم بسیاری از این حالات مجاز باشد و از حقیقت محروم باشد باز هم ظاهر آن شكوهمند و روحانیت بخش است و اگر دل صاحبش را پاك نكرده باشد دل دیگران را میلرزاند و زبانشان را به تسبیح خدائی كه زبانها با اختلاف لغات به ذكر او بلند است میگشاید.
* یادی از كربلا
به سند معتبر از بشیر دهان منقول است كه گفت: عرض كردم به خدمت حضرت صادق علیهالسلام كه گاه هست حج از من فوت میشود و روز عرفه را نزد قبر امام حسین علیهالسلام میگذرانم فرمود: كه نیك میكنی ای بشیر هر مؤمنی كه به زیارت قبر امام حسین علیهالسلام برود با شناسائی حق آن حضرت در غیر روز عید نوشته شود برای او ثواب بیست حج و بیست عمرة مبروره مقبوله و بیست جهاد با پیغمبر مرسل یا امام عادل، و هر كه زیارت كند آن حضرت را در روز عید بنویسد حق تعالی برای او ثواب صد حج و صد جهاد با پیغمبر مرسل یا امام عادل، و هر كه زیارت كند آن حضرت را در روز عرفه با معرفت حق آن حضرت نوشته شود برای او ثواب هزار حج و هزار عمرة پسندیده مقبوله و هزار جهاد با پیغمبر مرسل یا امام عادل گفتم: كجا حاصل میشود برای من ثواب موقف عرفات پس آن حضرت نظر كرد به سوی من مانند كسی كه خشمناك باشد و فرمود: ای بشیر هرگاه مؤمنی برود به زیارت قبر حسین علیهالسلام در روز عرفه و غسل كند در نهر فرات پس متوجه شود به سوی قبر آن حضرت بنویسد حق تعالی از برای او به هر گامی كه بر میدارد حجی كه با همه مناسك به عمل آورده باشد و چنین گمان دارم كه فرمود و عمره (و غزوه).
* روز تقرّب به خداوند متعال
خلاصه اسباب اطاعت و مغفرت واقعاً فراهم و جور است، و بسیار شقی است آن كسی كه از این زمینه و خوان گسترده و نامتناهی مغفرت و آمرزش محروم بماند.
و چقدر سعادتمندند آن مردان و بانوانی كه این روز عظیم و روحانی و جلوههای رحمت رحمانی را در آن درك میكنند.
و چقدر لذّت بخش است استماع صداهای دلنواز مناجات کنندگان با خدا. در این روز، همه به تدارك گذشته و جبران مافات و اعاده حیثیت خویش مشغولند و دعاهای وارده را میخوانند.
به راستی انسان در این روز كاملاً درك میكند كه در اینجا به خدا نزدیكتر شده، مثل اینكه حجابها و پردهها برداشته میشوند، و فاصلهها كم میگردند، و حقایقی از عالم غیب لمس میشود.
ارزش این موقف را از جنبه روحانی و معنوی و ساختن شخصیت افراد و طرد تعینات و فوائد اجتماعی و تربیتی نمیشود معین كرد. خدایا بحق محمد و آل محمد علیهم الصلاة والسلام همه ساله به احسن انحاء درك این روز بزرگ و خواندن دعاهای با عظمت آن را نصیب فرما.