338. در دوران كودكی پولی از كسی برداشتهام و نمیتوانم مستقیماً مطلب را به او بگویم، به نظر شما چگونه عمل كنم؟ آیا میتوانم صدقه بدهم؟
باید به طریقی، پول را به صاحبش برسانید و لازم نیست بگویید بابت چه چیز است؛ مثلاً میتوانید به او بگویید این پول را سابقاً از من طلب داشتهای؛ و یا به حساب بانكی او واریز كنید؛ و یا بهوسیله شخص دیگری پول را به دست او برسانید؛ و در هر حال صدقه دادن كفایت نمیكند.
339. اگر كسی قبل از سن بلوغ، مالی را از دیگری دزدیده یا تلف كرده است، اكنون چه وظیفهای دارد؟
اتلاف مال دیگری قبل از بلوغ هم موجب ضمان است و واجب است عوض آن را به صاحبش بپردازد.
340. اگر وسایل اشخاصی كه اكنون به آنها دسترسی نداریم، پیش ما باشد، حكمش چیست؟
اگر صاحبان یا ورثه آنها را میشناسید، باید به هر صورت به صاحبش برسانید یا رضایت آنها را تحصیل كنید؛ و اگر از پیدا كردن صاحب آنها مأیوس هستید، میتوانید آنها را با اجازه مجتهد ازطرف صاحبش به فقیر غیر سید صدقه بدهید.
341. اگر قبلاً مالی از كسی برداشته باشم، چگونه جبران كنم؟
اگر خود آن مال موجود است، خود آن را و اگر تلف شده است، مثل یا قیمت آن را به صاحبش بدهید؛ و اگر از دسترسی به صاحب آن مأیوس هستید، با اجازه مجتهد جامعالشرایط ازطرف صاحبش به فقیر غیر سیّد صدقه دهید.
342. در مسأله قبل اگر دسترسی به صاحب پول داشته باشیم؛ ولی پرداخت آن موجب اختلاف یا آبروریزی شود، تكلیف چیست؟
پول را باید به صاحبش برسانید؛ و لازم نیست علت را بیان كنید. میتوانید بگویید سابقاً از من طلب داشتهای. همچنین میتوان پول را بهوسیله پست یا شخص ثالث به دست او رساند.
343. مردی در گذشته حقوق همسر كارمند خود را به جبر گرفته و در امور خانه خرج كرده است، وظیفهاش چیست؟
اگر رضایت همسر را جلب نكرده باشد، ضامن است و باید جبران كند.
344. در مواردی دیدهام كه پرسنل بیمارستان وسایل پانسمان و داروهای بیمارستان را به مصارف شخصی خود میرسانند، آیا مشكل شرعی ندارد؟
مصرف وسایل و داروهای بیمارستانهای دولتی و
خصوصی برخلاف مقررات، حرام است و موجب ضمان مثل یا قیمت آن میشود.
345. قفل كردن تلفن كارتی و استفاده از آن چه صورت دارد؟
استفاده برخلاف مقررات از اموال دولت، حرام و موجب ضمان است.
346. كفش من در مسجد گم شد، كفش دیگری بهجای آن برداشتم، كار من چه حكمی دارد و الآن چه باید كنم؟
اگر بدانید كفشی كه برداشتهاید مال كسی است كه كفش شما را برده، میتوانید بهجای كفش خود بردارید؛ ولی اگر قیمت آن از كفش خودتان بیشتر باشد، باید هر وقت صاحب آن پیدا شد زیادی قیمت را به او بدهید؛ و چنانچه از پیدا شدن او ناامید شوید، باید با اجازه حاكم شرع (مجتهد جامعالشرایط) زیادی قیمت را ازطرف صاحبش صدقه بدهید. اما اگر احتمال میدهید كفشی كه برداشتهاید مال كسی كه كفش شما را برده نیست، باید از صاحبش جستوجو كنید و چنانچه مأیوس شدید، آن را ازطرف صاحبش به فقیر غیر سید صدقه بدهید.
347. چند سال است كه پول بیمه دادهام ولی بحمد الله از دفترچه بیمه استفاده نكردهام؛ آیا میتوانم به مقدار پولی كه بابت بیمه دادهام به دیگری اجازه استفاده دهم؟
استفاده از دفترچه بیمه دیگری، خلاف مقررات و موجب ضمان استفادهكننده میشود.
348. اگر بچه نابالغی را كتك بزنیم، دیه مربوط به چه كسی است؟ آیا اگر پدر طفل رضایت دهد، كافی است؟
دیه، مربوط به خود كودك است و ولی طفل، بدون وجه شرعی حق ندارد مال طفل را به دیگری ببخشد. بلی، كودك پس از بلوغ و رشد اگر از حق خود گذشت، رفع ضمان از ضارب میشود.
349. آیا تصرف در اموال غیر مسلمین بدون رضایت آنها جایز است؟
اموال غیر مسلمین كه در پناه حكومت اسلامی هستند، محترم است و تصرف در آن، موجب ضمان میگردد.
350. كسانی كه در زمین وقفی خانه ساختهاند و مدت اجاره آنان تمام شده، ادامه تصرف در آن زمین چه صورت دارد؟
تصرف در زمین وقفی، بدون اجازه از متولی شرعی، غصب و حرام و موجب ضمان اجرةالمثل مدت تصرف میباشد.
351. اگر آبی كه به باغ میوه داده میشود، از چاه غصبی باشد، میوه آن غصبی میشود؟
خیر، میوه آن غصبی نیست؛ ولی كسی كه آب را غصب كرده، ضامن است.
352. اگر پزشك اورژانس در انجام عمل جراحی بیمار، كوتاهی كند، در صورت مرگ او، آیا پزشك، ضامن دیه است یا خیر؟
اگر بهطوری باشد كه تلف شدن بیمار مستند به كوتاهی پزشك باشد، مثل اینكه پزشك مسئولیت مركز اورژانش را قبول كرده، و موجب اعتماد مردم به مراقبت و عدم كوتاهی او گردیده، معذلك عمداً كوتاهی كند، حكم به ضمان او موجه است.
353. اگر به كسی بدهكار باشیم و او فوت شود، بدهی خود را به كدامیك از ورثه باید بپردازیم؟
بدهی شما حكم سایر تركه و اموال میت را دارد، و باید طبق قانون ارث تقسیم شود و اگر طلبكار، برای تقسیم اموالش كسی را وصی قرار داده باشد، بدهی خود را باید به وصی او بپردازید.
354. اگر شوهر دستبند طلای همسر را كه مثلاً دویست هزار تومان ارزش داشته، قرض گرفته است، فعلاً كه قیمت طلا بالا رفته، چه مبلغی باید بپردازد؟
اگر همسر دستبند را فروخته و پول آن را به شوهر قرض داده است، همان دویست هزار تومان را طلبكار است؛ اما اگر طلا را قرض داد، شوهر باید معادل طلایی
آن را بپردازد؛ هرچند قیمت طلا ترقی كرده باشد.
355. اگر در بستههای پولی كه از بانك گرفتهایم، چند عدد اسكناس اضافی باشد، آیا میتوانیم برای خود برداریم؟
خیر، باید به متصدی بانك برگردانده شود.
356. آیا گرفتن تاوان حرام است؟
تاوان، ما به ازای مال تلفشده است و گرفتن آن اشكال ندارد؛ ولی اگر مال، بدون افراط و تفریط در دست امین (ودیعه یا عاریهگیرنده)، تلف شد، او ضامن نیست و نمیتوانید از او چیزی مطالبه كنید.
357. دستگاه آبمیوهگیری را برای تعمیر به تعمیركار دادم و نزد او به سرقت رفت؛ آیا صاحب مغازه ضامن است؟
اگر صاحب مغازه، در نگهداری آن كوتاهی نكرده باشد، ضامن نیست و اگر كوتاهی كرده، مثلا در مغازه را باز گذاشته و رفته یا جنس را جایی گذاشته كه در معرض دزدیده شدن بوده، ضامن است و باید جبران نماید.