ریاضات شرعیه

اثر این‌‌گونه عرفان، از اخلاق و رفتار ایشان مشهود بود. سیروسلوك ایشان، كاملاً شرعی و در محدوده ریاضات شرعیه بود. انجام فرائض، نوافل، انواع عبادات، خلوص نیت، دعاها، ذكرها، فكر و محاسبه نفس، تأسف بر گذشته، خوف از حال و آینده، انجام مستحبات و ترك مكروهات برنامه‌های سیر و سلوكی ایشان بود. در این راه، معتقد به ارشادات شرعی بودند. غیر از تعالیم مأثوره و شرعیه را معتبر نمی‌شمردند.

عرافان برگرفته از قرآن و معارف اهل بیت(علیهم‌السلام)

مرتبه عرفانی و معرفتی ایشان، بسیار عالی بود. این مرتبه از مهمترین ابعاد شخصیت ایشان بود.

آیت‌الله بروجردی(رحمة‌الله علیه) از كسانی بود كه حقیقت حق را درك كرده و یافته بود. عرفانش، از عرفان خالص قرآنی و توحیدی الهام گرفته بود و از تعطیل و تشبیه منزّه بود.

عارف به عرفان حقیقی

نمونه‌ای از هوشیاری سیاسی اجتماعی

نسبت به مسائل سیاسی و اجتماعی نیز، بسیار هوشیار و مواظب بودند.

یادم هست بنا بر فتوای ایشان، ازدواج دائم با اهل‌كتاب (بر خلاف مشهور) مجاز بود.

در آن زمان شاه، تصمیم داشت با دختری ایتالیایی، ازدواج دائم بكند. دستگاه عده‌ای را، در چند نوبت برای استفتاء، نزد آیت‌الله بروجردی(رحمة‌الله علیه)، فرستاده بودند. البته هدف خود را نمی‌گفتند، بلكه به‌صورت عادی و برای گرفتن استفتاء آمدورفت می‌كردند.

احتیاط در فتوا دادن

ایشان در فتوا دادن نیز محتاط بودند. یادم هست یك خانواده‌ای در هواپیما از بین رفته بودند و تقدم و تأخر فوت آنان معلوم نبود. برای

ارث و میراث اینان سؤال شده بود كه چگونه است؟ در میراث غرقا و مهدوم‌ٌعلیهم، حكم روشن است. حال آیا اینجا هم مثل آنجا است یا نه؟ به من فرمودند كه روایات باب را برای ایشان بخوانم. پس از آن كه خواندم و بررسی شد، عرض كردم:

عدم معرفی فعالیت‌ها و اقدامات ایشان

ازآن‌روی كه آیت‌الله بروجردی(رحمة‌الله علیه) اهل تظاهر نبود، كارها و خدمات ایشان، مخصوصاً فعالیت‌ها و اقدامات سیاسی و اجتماعی ایشان، معرفی نمی‌گشت و خود از آن ممانعت می‌كرد. شاید برخی از حوادث سیاسی كه در آن زمان اتفاق افتاده و ایشان در آنها نقشی داشته و اكنون مقداری مبهم هستند به همین خاطر باشد.

نمونه‌ای از احترام طبقات مختلف

ایشان در میان عموم طبقات محبوبیت داشت. خارج و داخل، شیعه و سنی، همه‌وهمه به او احترام می‌گذاشتند. این محبوبیت، مخصوصاً در زمان فوتشان نمایان‌تر بود.

نقل می‌كنند هنگامی كه خبر رحلت آن بزرگوار، ازطریق رادیو اعلام می‌شود، داروخانه‌داری، در پیش مشتریان - كه در بین آنان خانم بی‌حجابی هم بوده است- حرف نامربوطی می‌زند.

اجتناب از خودپسندی

ایشان اهل تظاهر و خودپسندی نبود. شخصی، تقویمی چاپ می‌كند و عكس آن بزرگوار را درحالی‌كه عكس ایشان وسط، و عكس بزرگان دیگر در اطراف آن بود به چاپ می‌رساند. این شخص برای كاری كه داشته بود، می‌آید كه ایشان، متوجه چاپ عكس خود، در تقویم می‌شوند. در این هنگام، به آن شخص به تندی تذكر می‌دهند.

دوری از مرجعیت

او فارغ از تعلقات دنیایی بود. یك وقت می‌فرمود:

من یك قدم هم برای رسیدن به این موقعیت بر نداشته‌ام.

بعد از فوت مرحوم آیت‌الله نائینی، از تبریز برای ایشان نامه نوشتند و رساله خواسته بودند. ایشان در جواب، به این مضمون نوشته بودند:

به آیت‌الله اصفهانی مراجعه كنید، با شرایطی كه من دارم و در بروجرد ساكن هستم، ارسال رساله موجب تفرقه می‌شود.

جلوگیری از خشم

برای كنترل خشم خود، نذر كرده بودند كه اگر بعد از این ناراحت شود، یك سال روزه بگیرد. اتفاقاً یك مورد هم، عصبانی شده بودند، لذا تمام سال را غیر از روزهایی كه حرام بود، روزه گرفتند.