تتبع زیاد در رجال

ایشان در رجال هم، صرفاً به دیدن یك كتاب رجالی و تكیه به قضاوت آن در صحت و ضعف روایت، اكتفا نمی‌كردند، بلكه خود مجتهدانه، وضعیت هر راوی را بررسی دقیق می‌كردند.

خلاصه فقه ایشان، علاوه بر اینكه بسیار محكم و اطمینان‌آور بود، طلبه را نیز به سرعت فقیه و صاحب‌نظر می‌كرد.

بررسی سیر اقوال در مسائل

دیگر اینكه سیر اقوال در مسأله، مخصوصاً اقوال قدما، مورد تتبع كافی قرار نمی‌گرفت و به نقل دیگران اكتفا می‌گردید.

آیت‌الله بروجردی(رحمة‌الله علیه)، دقیقاً سیر اقوال را مخصوصاً اقوال قدما را بررسی می‌كردند.

در این اواخر، تا آنجا كه من اطلاع دارم، مراجعه به كتاب‌های فقهی قدما، مثل جوامع ‌الفقهیه و غیره كمتر متداول بود.

بسیاری از بزرگان، در نقل اقوال قدما به نقل صاحب جواهر و

مراجعه به احادیث و اصول اولیه

ـ روش اجتهادی آن بزرگوار، وضعیت جدید و تحول عجیبی را در طریقه استنباط احكام، در حوزه‌های علمیه نجف و قم ایجاد كرد. در گذشته، بیشتر آقایان در مباحث و استنباطات خود، بیشتر به «وسائل الشیعه» مراجعه می‌كردند و كمتر به سراغ احادیث و اصول اولیه می‌رفتند. چه‌بسا كه به همان نص احادیث در كتاب‌های فقهی اكتفا می‌شد.

تأثیر سبک استنباط معظم‌له بر حوزه‌های علمیه

رساله حول ‌الاستسقام بالازلام

نمونه دیگر اینكه در مجله «رسالة ‌الاسلام»، شیخ محمود شلتوت، مقالاتی در تفسیر قرآن نوشت. در یكی از مقالات، در تفسیر: ﴿وَأَنْ تَسْتَقْسِمُواْ بِالأَزْلَامِ﴾[1] نوشته بود:

استخاره‌ای كه در مكتب اهل‌بیت آمده، از قبیل استقسام بالازلام است.

مقاله‌ای در ردّ بودایی بودن اسلام

یك وقتی مجله‌ای از هند آمده بود كه در آن، زندگی‌نامه بودا درج شده شود. در آن زندگی‌نامه، آمده بود كه اسلام متأثر از بودیسم بوده است. ادعا كرده بود كه تعلیمات بودا، در اسلام آمده است. بعد قضیه‌ای را كه در «كمال الدین» صدوق و «عین الحیاة» آمده، به‌عنوان شاهد آورده بودند.

آیت‌الله بروجردی(رحمة‌الله علیه)، به من فرمودند: پاسخ این ادعا را تهیه كن.

دستور نوشتن منتخب‌الاثر

 كتاب «منتخب‌ الاثر» را كه درباره امام‌زمان(علیه‌السلام) است، با پیشنهاد ایشان نوشته‌ام. درباره بعضی از مسائل علمی و اعتقادی كه به ایشان مراجعه می‌شد، بنده به دستور ایشان مطالبی می‌نوشتم، كه بعضی از آنها چاپ شده است.

روابط علمی با استاد

حوزه: در زمینه ارتباط علمی خود با حضرت آیت‌الله العظمی بروجردی، لطفاً بیشتر توضیح دهید.

كارهای علمی كه حضرت آیت‌الله بروجردی به من ارجاع می‌دادند زیاد بود.

رساله ارث الزوجه

 بنده علاوه بر این تقریر، بحث ارث زوجه را نوشتم و به نام «ارث الزوجه» چاپ شده است. از این رساله نیز، مقداری روش تدریس و اجتهاد ایشان به دست می‌آید.

استاد، زوجه را فقط از اراضی دور و مساكن، در ارث محروم می‌دانستند و در اراضی غیر دور و مساكن محروم نمی‌دانستند. اگرچه در رساله علمیه می‌فرمودند:

احوط تصالح است.

حوزه: حضرت‌عالی، از مباحث آیت‌الله بروجردی، چه مطالبی را تقریر كرده‌اید؟