مفاد و هدف آیه
هرکس آنچه را به آن اشاره شد، یعنی مکان و زمان نزول سوره مائده
و آیه کریمه و واقعه تاریخی و متواتر غدیر خم و ابلاغ ولایت علی(ع) با آن اهمیت و تأکید و تشریفات فراموشنشدنی را ملاحظه کند و در مضمون آیه و جملههای آن دقت نماید تصدیق خواهد کرد که آنچه به نزول آن در این آیه اشاره شده غیر از ولایت علی(ع) چیز دیگری نبوده و موضوع دیگری که نزول چنین آیهای با این تأکید و تهدید در مورد آن مناسب باشد در سال حجّة الوداع و در غدیر خم در هجدهم ذیالحجّه در بین نبوده است و با قطع نظر از گفتههای مفسرّان معلوم میشود که پیغمبر(ص) به تبلیغ امری مهم و بزرگ مأموریت یافته که از ارکان مهم دعوت آن حضرت بوده است و در سال حجّةالوداع قرب ارتحال پیغمبر(ص) غیر از امر خلافت و ولایت، موضوعی که اینهمه تأکید نسبت به آن مناسب باشد پیدا نخواهیم کرد.
اگر نزول آیه در آغاز بعثت و پیش از هجرت یا اوایل آن بود که دشمنان پیغمبر(ص) در نهایت کوشش و قدرت ظاهری با آن حضرت به مبارزه برخاسته بودند و تمام یا اکثر احکام تبلیغ نشده بود جا داشت کسی بگوید این آیه راجع به اصل دعوت و رسالت و قیام به امر نبوّت و یا ابلاغ احکام عمده و مهم دین است، اما در سال حجّة الوداع که احکام، تبلیغ شده و پیغمبر(ص) با کمال استقامت و شجاعت همه وظایف رسالت را به انجام رسانده و رسم بتپرستی و شرک را از بین برده و در تمام شبه جزیره عربستان بتها را سرنگون کرده و درهم شکسته و زمینه فتوحات آینده را برای دین خدا فراهم ساخته و
نیرومندترین دشمنان آن حضرت در برابر احکام و قوانین اسلام تسلیم شده و اسلحه بر زمین گذاشتهاند و توحید و پرستش خدای یگانه همهجا رایج و نماز، روزه، حج، جهاد، زکات، سایر فرایض و واجبات، محرّمات و حدود، تبلیغ و اجرا شده و مسلمین در خطرناکترین جنگها شرکت کرده و جان و مال خود را نثار راه اطاعت از خدا و پیغمبر نموده بودند غیر از امر ولایت و خلافت، موضوعی نمانده بود که پیغمبر مأمور به تبلیغ آن شود و اهمیت آن بهقدری باشد که عدم تبلیغ و نرساندن آن به مردم مساوی با عدم تبلیغ تمام احکام باشد.
از جمله: ﴿وَإِنْ لَمْ تَفْعَلْ فَمَا بَلَّغْتَ رِسَالَتَهُ﴾[1] استفاده میشود که به استثنای موردی که این آیه بدان اشاره دارد پیغمبر(ص) کلّ رسالت خدا را تبلیغ کرده و (ما)ی موصول اشاره به موردی خاص است و اگر ولایت بر عموم ما انزل الیه داشته باشد، معنایش بیلطافت و دور از منطق معجزبیان قرآن خواهد شد، زیرا بنابراین، مفاد آیه این میشود که «بَلِّغْ رِسَالَتَكَ وَإِنْ لَمْ تَفْعَلْ فَمَا بَلَّغْتَ رِسَالَتَهُ» و حاصل اینکه سیاق این جمله دلیل بر این است که آیه در پایان ابلاغ رسالات الهی نازل شده و مربوط به موضوع ویژهای است و از جمله: ﴿وَ اللّٰهُ یَعْصِمُكَ مِنَ النَّاسِ﴾[2]
استفاده میشود موضوعی که آن حضرت مأمور به تبلیغ آن شده موضوعی بوده که تبلیغ آن معرض کارشکنیها، مخالفت مردم مغرض و تحریکات و سوء قصد به جان گرامی و نفس نفیس آن حضرت بوده است و بدیهی است که در آنوقت موضوعی که معرض مخالفت و بروز سوء نیت منافقان و منحرفان باشد غیر از مسئله خلافت چیز دیگری نبوده است.
[1] . مائده، 67. «و اگر (آنچه از طرف پروردگارت بر تو نازل شده است) ابلاغ نکنی، رسالتش را انجام ندادهای».
[2] . مائده، 67. «و خداوند تو را از «گزند» مردم، نگاه میدارد».