سه شنبه: 29/اسف/1402 (الثلاثاء: 9/رمضان/1445)

جلوه‌ها و مراتب زیبایی و جمال قرآن نسبت به مخاطبان

جمال عام قرآن همواره در تجلی و جلوه است و جمال حق و جمالی است كه اجمل از آن نیست. اما علاوه‌براین جمال عام، آیات قرآن و سور آن هركدام جمال و بلكه جمال‌های بخصوصی دارند و اشخاص و افراد و علما و دانشمندان هم هركدام از جمال خاصی برحسب قریحه و ذوق و فن و معرفت و بصیرت خود بهره می‌برند و نور و هدایت می‌گیرند؛ مثلاً از متفكران در عالم ملك و ملكوت و آیات آفاقیه و انفسیه، جمال آیاتی مثل:

﴿إِنَّ فِی خَلْقِ السَّمَاوَاتِ وَالأَرْضِ وَاخْتِلاَفِ اللَّیْلِ وَالنَّهَارِ لآیَاتٍ لِّأُوْلِی الألْبَابِ * الَّذِینَ یَذْكُرُونَ اللّهَ قِیَامًا وَقُعُودًا وَعَلَىَ جُنُوبِهِمْ وَیَتَفَكَّرُونَ فِی
 
خَلْقِ السَّمَاوَاتِ وَالأَرْضِ رَبَّنَا مَا خَلَقْتَ هَذا بَاطِلًا سُبْحَانَكَ فَقِنَا عَذَابَ النَّارِ﴾[1]

و مانند:

﴿سَنُرِیهِمْ آیَاتِنَا فِی الْآفَاقِ وَفِی أَنفُسِهِمْ حَتَّى یَتَبَیَّنَ لَهُمْ أَنَّهُ الْحَقُّ أَوَلَمْ یَكْفِ بِرَبِّكَ أَنَّهُ عَلَى كُلِّ شَیْءٍ شَهِیدٌ﴾[2]

و مانند:

﴿وَفِی الْأَرْضِ آیَاتٌ لِّلْمُوقِنِینَ * وَفِی أَنفُسِكُمْ أَفَلَا تُبْصِرُونَ﴾[3]

و نیز:

﴿إِنَّ اللّهَ فَالِقُ الْحَبِّ وَالنَّوَى یُخْرِجُ الْحَیَّ مِنَ الْمَیِّتِ
 
وَمُخْرِجُ الْمَیِّتِ مِنَ الْحَیِّ ذَلِكُمُ اللّهُ فَأَنَّى تُؤْفَكُونَ * فَالِقُ الإِصْبَاحِ وَجَعَلَ اللَّیْلَ سَكَنًا وَالشَّمْسَ وَالْقَمَرَ حُسْبَانًا ذَلِكَ تَقْدِیرُ الْعَزِیزِ الْعَلِیمِ﴾[4]

و همچنین:

﴿هُوَ اللَّهُ الَّذِی لَا إِلَهَ إِلَّا هُوَ عَالِمُ الْغَیْبِ وَالشَّهَادَةِ هُوَ الرَّحْمَنُ الرَّحِیمُ﴾[5]

دلربایی می‌نماید و جمال بی‌مانندی كه این ‌آیات و امثال آن دارند آنها را به‌حسب مراتب درك و معرفت، جذب و به عوالم بالا و بالاتر سیر می‌دهد و همچنین مؤمنان و موقنان از جمال مثل این آیه:

﴿اللّهُ یَعْلَمُ مَا تَحْمِلُ كُلُّ أُنثَى وَمَا تَغِیضُ الأَرْحَامُ وَمَا تَزْدَادُ وَكُلُّ شَیْءٍ عِندَهُ بِمِقْدَارٍ * عَالِمُ الْغَیْبِ وَالشَّهَادَةِ الْكَبِیرُ الْمُتَعَالِ * سَوَاء مِّنكُم مَّنْ أَسَرَّ الْقَوْلَ وَمَن جَهَرَ بِهِ وَمَنْ هُوَ مُسْتَخْفٍ بِاللَّیْلِ
 
وَسَارِبٌ بِالنَّهَارِ ﴾[6]

و آیات دیگر بر یقین و نور قلب خویش می‌افزایند.

آیاتی مانند:

﴿اللَّهُ نُورُ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ...﴾؛[7]
﴿إِنَّ اللّهَ یَأْمُرُ بِالْعَدْلِ وَالإِحْسَانِ وَإِیتَاء ذِی الْقُرْبَى وَیَنْهَى عَنِ الْفَحْشَاء وَالْمُنكَرِ وَالْبَغْیِ یَعِظُكُمْ لَعَلَّكُمْ تَذَكَّرُونَ...﴾؛[8]
﴿وَلَا تَسْتَوِی الْحَسَنَةُ وَلَا السَّیِّئَةُ ادْفَعْ بِالَّتِی هِیَ أَحْسَنُ فَإِذَا الَّذِی بَیْنَكَ وَبَیْنَهُ عَدَاوَةٌ كَأَنَّهُ وَلِیٌّ حَمِیمٌ﴾؛[9]
﴿وَعِبَادُ الرَّحْمَنِ الَّذِینَ یَمْشُونَ عَلَى الْأَرْضِ هَوْنًا...﴾؛[10]

 

﴿إِنَّ أَكْرَمَكُمْ عِندَ اللَّهِ أَتْقَاكُمْ... ﴾؛[11]
﴿وَعَسَى أَن تَكْرَهُواْ شَیْئًا وَهُوَ خَیْرٌ لَّكُمْ ﴾؛[12]
﴿فَمَن یَعْمَلْ مِثْقَالَ ذَرَّةٍ خَیْرًا یَرَهُ * وَمَن یَعْمَلْ مِثْقَالَ ذَرَّةٍ شَرًّا یَرَهُ ﴾؛[13]
﴿إِنَّمَا مَثَلُ الْحَیَاةِ الدُّنْیَا كَمَاء أَنزَلْنَاهُ مِنَ السَّمَاء...﴾؛[14]
﴿أَنزَلَ مِنَ السَّمَاء مَاءً فَسَالَتْ... ﴾[15]

و مثل:

 ﴿ وَإِذَا بُشِّرَ أَحَدُهُمْ بِالأُنثَى... ﴾[16]

 

و مثل:

﴿ وَمِنْ آیَاتِهِ أَنْ خَلَقَ لَكُم مِّنْ أَنفُسِكُمْ أَزْوَاجًا... ﴾؛[17]
﴿ وَلاَ یَجْرِمَنَّكُمْ شَنَآنُ قَوْمٍ... ﴾[18]

و صدها آیات دیگر و همة آیاتی كه هریك با جلوه یا جلوه‌های خاصی، قشرها و اصناف مختلف و اندیشمندان جهان را غرق تفكر و تأمل و شوق و انس می‌نمایند و او را به آفاق و عوالم بالا پرواز می‌دهند.

[1]. آل عمران، 190 ـ 191. «مسلماً در آفرینش آسمان‌ها و زمین، و آمد و رفت شب و روز، نشانه‏هاى (روشنى) براى خردمندان است. همان‌ها كه خدا را در حال ایستاده و نشسته، و آن‌گاه كه بر پهلو خوابیده‏اند، یاد مى‏كنند و در اسرار آفرینش آسمان‌ها و زمین مى‏اندیشند (و مى‏گویند:) بار الها! اینها را بیهوده نیافریده‏اى! منزهى تو! ما را از عذاب آتش، نگاه دار»!

[2]. فصلت، 53. «به زودى نشانه‏هاى خود را در اطراف جهان و در درون جانشان به آنها نشان مى‏دهیم تا براى آنان آشكار گردد كه او حق است؛ آیا كافى نیست كه پروردگارت بر همه چیز شاهد و گواه است؟!»

[3]. ذاریات، 20 – 21. «و در زمین آیاتى براى جویندگان یقین است، و در وجود خود شما (نیز آیاتى است) آیا نمى‏بینید؟!»

[4]. انعام، 95 ـ 96. «خداوند، شكافنده دانه و هسته است زنده را از مرده خارج مى‏سازد، و مرده را از زنده بیرون مى‏آورد؛ این است خداى شما! پس چگونه از حقّ منحرف مى‏شوید؟! او شكافنده صبح است و شب را مایه آرامش، و خورشید و ماه را وسیله حساب قرار داده است این، اندازه‏گیرى خداوند تواناى داناست!»

[5]. حشر، 22. «او خدایى است كه معبودى جز او نیست، داناى آشكار و نهان است، و او رحمان و رحیم است!»

[6]. رعد، 8 ـ 10. «خدا از جنین‏هایى كه هر (انسان یا حیوان) مادّه‏اى حمل مى‏كند آگاه است و نیز از آنچه رحم‌ها كم مى‏كنند (و پیش از موعد مقرّر مى‏زایند)، و هم از آنچه افزون مى‏كنند (و بعد از موقع می‌زایند) و هر چیز نزد او مقدار معینى دارد. او از غیب و شهود آگاه، و بزرگ و متعالى است! براى او یكسان است كسانى از شما كه پنهانى سخن بگویند، یا آن را آشكار سازند و كسانى كه شبانگاه مخفیانه حركت مى‏كنند، یا در روشنایى روز».

[7]. نور، 35. «خداوند نور آسمان‌ها و زمین است».

[8]. نحل، 90. «خداوند به عدل و احسان و بخشش به نزدیكان فرمان مى‏دهد و از فحشا و منكر و ستم، نهى مى‏كند خداوند به شما اندرز مى‏دهد، شاید متذكّر شوید!»

[9]. فصلت، 34. «هرگز نیكى و بدى یكسان نیست بدى را با نیكى دفع كن، ناگاه (خواهى دید) همان كس كه میان تو و او دشمنى است، گویى دوستى گرم و صمیمى است!»

[10]. فرقان، 63. «بندگان (خاص خداوند) رحمان، كسانى هستند كه با آرامش و بى‏تكبّر بر زمین راه مى‏روند».

[11]. حجرات، 13. «گرامى‏ترین شما نزد خداوند با تقواترین شماست».

[12]. بقره، 216. «چه بسا چیزى را خوش نداشته باشید، حال آنكه خیرِ شما در آن است».

[13]. زلزله، 7 ـ 8. «پس هركس هموزن ذرّه‏اى كار خیر انجام دهد آن را مى‏بیند! و هركس هموزن ذرّه‏اى كار بد كرده آن را مى‏بیند!»

[14]. یونس، 24. «مثل زندگى دنیا، همانند آبى است كه از آسمان نازل كرده‏ایم».

[15]. رعد، 17. «خداوند از آسمان آبى فرستاد».

[16]. نحل، 58. «درحالى‌كه هرگاه به یكى از آنها بشارت دهند دختر نصیب تو شده».

[17]. روم، 21. «و از نشانه‏هاى او اینكه همسرانى از جنس خودتان براى شما آفرید».

[18]. مائده، 2، 8. «دشمنی با جمعیتی، شما را به گناه و ترک عدالت نکشاند».

نويسنده: