یكی از تکالیف مالی بر مسلمانان، پرداختن «خمس» است، كه در برخی از چیزها، باید یكپنجم آنها را برای مصارف مشخصی به مجتهد شرع جامعالشرایط بپردازند.
مسأله382. در هفت چیز، خمس واجب است:
ـ آنچه از منفعت كسب زیاد بیاید.
ـ معدن.
ـ گنج.
ـ غنایم جنگی.
ـ جواهری كه با فرورفتن در دریا به دست آید.
ـ مال حلال مخلوط به حرام.
ـ زمینی كه كافر ذِمّی[1] از مسلمانی بخرد.
مسأله383. پرداخت خمس نیز مانند نماز و روزه از
واجبات است و تمام افراد بالغ و عاقل كه یكی از موارد هفتگانه را داشته باشند، باید به آن عمل كنند.
یكی از آن موارد كه اكثر افراد جامعه را در بر میگیرد، «خمس چیزی است كه از خرج سال انسان و خانوادهاش زیاد بیاید».
اسلام به كسب و كار افراد احترام گذاشته و تأمین نیاز خودشان را بر پرداخت خمس مقدّم داشته است، بنابراین هركس در طول سال میتواند تمام مخارج مورد نیاز خود را از درآمدش تأمین كند و در پایان سال، اگر چیزی اضافه نیامد، پرداخت خمس واجب نیست، ولی پس از آنكه بهطور متعارف و در حدّ نیاز خود زندگی را گذراند ـ بدون زیادهروی در مصرف ـ اگر در پایان چیزی اضافه آمد، یكپنجم آنچه را كه اضافه آمده است باید برای مصارف مشخصی بپردازد و چهارپنجم آن را برای خود پسانداز كند.
[1]. مسیحیان و یهودیان و زرتشتیانی كه با حاكم اسلامی پیمان بستهاند تا مالیات معینی را بپردازند و شرایط خاصی را كه در كتابهای مفصل فقهی آمده، پذیرفتهاند و در عوض جان و مال آنها در امان است، كافر ذمّی هستند.