ابلاغ و اجراي حقوق انسان بهطوري كه افراد در شرايط متساوي داراي حقوق متساوي باشند و ثروتمند و فقير، زورمند و بيزور،
رئيس و مرئوس و تابع و متبوع، فرقي و امتيازي نداشته باشند و همه آزاد و بدون وحشت و نگراني از كسي و مقامي زندگي كنند. در اين جهت منشي و مجري حقيقي و واقعي حقوق بشر، اسلام و قرآن و حضرت رسول اكرم(صلّی الله علیه و آله و سلّم) است.
اين اميرالمؤمنين علي(علیهالسلام) شاگرد يگانه مكتب پيغمبر(صلّی الله علیه و آله و سلّم) و وزير و يار و ياور آن حضرت بود كه در آن زماني كه بهحسب ظاهر، زمامدار امور مسلمين بود ميفرمود: «با من چنانكه با سركشان سخن ميگويند سخن مگوييد، و آنچه را در برابر مردم خشمگين پنهان ميكنند از من پنهان مداريد، و با مدارا و چاپلوسي با من معاشرت ننماييد، و گمان نكنيد كه شنيدن سخن حق بر من سنگين است، و مپنداريد كه تعظيم نابجای خود را از شما درخواست دارم، ... زيرا من و شما بندگاني در اختيار پروردگاری هستيم كه جز او پروردگاری نيست».[1]
و هم او بود كه اجازه نميداد درحاليكه سوار بود كسي با او پياده و در خدمت او باشد؛ ميفرمود: «اين براي زمامدار فتنه است؛ يعني باد در بيني او مياندازد و او را از ديگران متوقّع تواضع و احترام مينمايد».[2]
و هم او بود كه برحسب منقول ميفرمود: «هركس ميخواهد نگاه به مردي از اهل آتش كند نگاه كند به شخص نشستهاي كه گروهي به احترام او ايستاده باشند».[3]
و هم علي(علیهالسلام) بود كه در عهدنامه مالك اشتر تمام حقوق انسان و روابط افراد را با حكومت به نحوي كه دنيا هنوز هم به آن نرسيده است بيان فرمود.[4]
جورج جرداق مسيحي نويسنده كتاب الامام علي صوت العدالة الانسانيه در فصلي از اين كتاب راجع به اين عهدنامه بحث كرده است و مواد بيست و هشتگانه اعلاميه حقوق بشر را نوشته و در برابر هر مادّهاي از آن جملهاي از اين عهدنامه را راجع به آن مادّه قرار داده است؛ سپس ميگويد (قريب به اين مضمون): اين مواد اعلاميه حقوق بشر است و اين تعليمات و دستورات علي است كه وقتي ملاحظه كنيم ميبينيم جملههايي كه علي انشاء فرموده با توجه به اين امتيازات كاملتر و تمامتر است:
1. اين اعلاميه را در عصر ما پس از اينكه دنيا چهارده قرن جلو آمده و حوادث مهم و پيشرفت علم و انقلاب بزرگ و تحولات عميق در فكر بشر به وجود آورده است نوشتهاند درحاليکه علي(علیهالسلام) در چهارده
قرن پيش اين مواد را با رساترين بيان در اختيار بشر گذارد و اين حقوق را اعلام كرد.
2. اين اعلاميه را پس از اينكه پيرامون مواد و حتي الفاظ آن، علماي بزرگ حقوق و متخصصان بررسيها و مطالعات كردند و مجالس شور و تبادل نظر تشكيل دادند نوشتند ولي علي(علیهالسلام) خودش بدون شور و مشورت با كسي و بدون مطالعهاي وقتي مالك را به استانداري مصر تعيين فرمود اين عهدنامه را براي برنامه كار و تعيين حدود عمل اختيارات او مرقوم فرمود.
3. كساني كه اين اعلاميه را نوشتند و به دنيا اعلام كردند با تبليغات راديو و مطبوعات مِنّتها بر سر بشر گذاردند كه ما اين حقوق را به شما اعطا كرديم ولي علي(علیهالسلام) به هيچكسي مِنّتي نگذارد و اين حقوق را اعطايي خود نميدانست؛ چه آنكه بشر به حكم خدا و هدايت اسلام اين حقوق را دارا است.