عَنْ أبی اْلحَسنِ الرضا، عَنْ أبیهِ، عَنْ آبائهِ، عَنْ أَمیرِاْلمُؤمِنینَ (ع) قالَ:إنَّ رَسولَ الله (ص) خَطَبَنا ذاتَ یَوْمٍ فَقال (ص):أَیُّهَا النَّاسُ إِنَّهُ قَدْ أَقْبَلَ إِلَیْکُمْ شَهْرُ اللَّهِ بِالْبَرَکَةِ وَ الرَّحْمَةِ وَ الْمَغْفِرَةِ شَهْرٌ هُوَ عِنْدَ اللَّهِ أَفْضَلُ الشُّهُورِ وَ أَیَّامُهُ أَفْضَلُ الْأَیَّامِ وَ لَیَالِیهِ أَفْضَلُ اللَّیَالِى وَ سَاعَاتُهُ أَفْضَلُ السَّاعَاتِ هُوَ شَهْرٌ دُعِیتُمْ فِیهِ إِلَى ضِیَافَةِ اللَّهِ وَ جُعِلْتُمْ فِیهِ مِنْ أَهْلِ کَرَامَةِ اللَّهِ أَنْفَاسُکُمْ فِیهِ تَسْبِیحٌ وَ نَوْمُکُمْ فِیهِ عِبَادَةٌ وَ عَمَلُکُمْ فِیهِ مَقْبُولٌ وَ دُعَاؤُکُمْ فِیهِ مُسْتَجَابٌ فَاسْأَلُوا اللَّهَ رَبَّکُمْ بِنِیَّاتٍ صَادِقَةٍ وَ قُلُوبٍ طَاهِرَةٍ أَنْ یُوَفِّقَکُمْ لِصِیَامِهِ وَ تِلَاوَةِ کِتَابِهِ، فَإِنَّ الشَّقِیَّ مَنْ حُرِمَ غُفْرَانَ اللَّهِ فِى هَذَا الشَّهْرِ الْعَظِیمِ وَ اذْکُرُوا بِجُوعِکُمْ وَ عَطَشِکُمْ فِیهِ جُوعَ یَوْمِ الْقِیَامَةِ وَ عَطَشِهِ وَ تَصَدَّقُوا عَلَى فُقَرَائِکُمْ وَ مَسَاکِینِکُمْ وَ وَقِّرُوا کِبَارَکُمْ وَارْحَمُوا صِغَارَکُمْ وَ صِلُوا أَرْحَامَکُمْ وَ احْفَظُوا أَلْسِنَتَکُمْ وَ غُضُّوا عَمَّا لَا یَحِلُّ النَّظَرُ إِلَیْهِ أَبْصَارَکُمْ وَ عَمَّا لَا یَحِلُّ الِاسْتِمَاعُ إِلَیْهِ أَسْمَاعَکُمْ وَ تَحَنَّنُوا عَلَى أَیْتَامِ النَّاسِ یُتَحَنَّنْ عَلَى أَیْتَامِکُمْ وَ تُوبُوا إِلَى اللَّهِ مِنْ ذُنُوبِکُمْ وَ ارْفَعُوا إِلَیْهِ أَیْدِیَکُمْ بِالدُّعَاءِ فِى أَوْقَاتِ صَلَواتِكُمْ فَإِنَّهَا أَفْضَلُ السَّاعَاتِ یَنْظُرُ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ فِیهَا بِالرَّحْمَةِ إِلَى عِبَادِهِ یُجِیبُهُمْ إِذَا نَاجَوْهُ وَ یُلَبِّیهِمْ إِذَا نَادَوْهُ (وَ یُعْطِیهِمْ إِذَا سَأَلُوهُ) وَ یَسْتَجِیبُ لَهُمْ إِذَا دَعَوْهُ.
أَیُّهَا النَّاسُ إِنَّ أَنْفُسَکُمْ مَرْهُونَةٌ بِأَعْمَالِکُمْ فَفُکُّوهَا بِاسْتِغْفَارِکُمْ وَ ظُهُورُکُمْ ثَقِیلَةٌ مِنْ أَوْزَارِکُمْ فَخَفِّفُوا عَنْهَا بِطُولِ سُجُودِکُمْ وَ اعْلَمُوا أَنَّ اللَّهَ أَقْسَمَ بِعِزَّتِهِ أَنْ لَا یُعَذِّبَ الْمُصَلِّینَ وَ السَّاجِدِینَ وَ أَنْ لَا یُرَوِّعَهُمْ بِالنَّارِ یَوْمَ یَقُومُ النَّاسُ لِرَبِّ الْعَالَمِینَ. أَیُّهَا النَّاسُ مَنْ فَطَّرَ مِنْکُمْ صَائِماً مُؤْمِناً فِى هَذَا الشَّهْرِ کَانَ لَهُ بِذَلِکَ عِنْدَ اللَّهِ عِتْقُ رَقَبَةٍ وَ مَغْفِرَةٌ لِمَا مَضَى مِنْ ذُنُوبِهِ، فَقِیلَ یَا رَسُولَ اللَّهِ فَلَیْسَ کُلُّنَا یَقْدِرُ عَلَى ذَلِکَ فَقَالَ ص اتَّقُوا النَّارَ وَ لَوْ بِشِقِّ تَمْرَةٍ اتَّقُوا النَّارَ وَ لَوْ بِشَرْبَةٍ مِنْ مَاء.ٍ
أَیُّهَا النَّاسُ مَنْ حَسَّنَ مِنْکُمْ فِى هَذَا الشَّهْرِ خُلُقَهُ کَانَ لَهُ جَوَازاً عَلَى الصِّرَاطِ یَوْمَ تَزِلُّ فِیهِ الْأَقْدَامُ وَ مَنْ خَفَّفَ فِى هَذَا الشَّهْرِ عَمَّا مَلَکَتْ یَمِینُهُ خَفَّفَ اللَّهُ عَلَیْهِ حِسَابَهُ وَ مَنْ کَفَّ فِیهِ شَرَّهُ کَفَّ اللَّهُ عَنْهُ غَضَبَهُ یَوْمَ یَلْقَاهُ وَ مَنْ أَکْرَمَ فِیهِ یَتِیماً أَکْرَمَهُ اللَّهُ یَوْمَ یَلْقَاهُ وَ مَنْ وَصَلَ فِیهِ رَحِمَهُ وَصَلَهُ اللَّهُ بِرَحْمَتِهِ یَوْمَ یَلْقَاهُ وَ مَنْ قَطَعَ فِیهِ رَحِمَهُ قَطَعَ اللَّهُ عَنْهُ رَحْمَتَهُ یَوْمَ یَلْقَاهُ وَ مَنْ تَطَوَّعَ فِیهِ بِصَلَاةٍ کَتَبَ اللَّهُ لَهُ بَرَاءَةً مِنَ النَّارِ وَ مَنْ أَدَّى فِیهِ فَرْضاً کَانَ لَهُ ثَوَابُ مَنْ أَدَّى سَبْعِینَ فَرِیضَةً فِیمَا سِوَاهُ مِنَ الشُّهُورِ.
أَیُّهَا النَّاسُ إِنَّ أَبْوَابَ الْجِنَانِ فِى هَذَا الشَّهْرِ مُفَتَّحَةٌ فَاسْأَلُوا رَبَّکُمْ أَنْ لَا یُغَلِّقَهَا عَلَیْكُمْ وَ أَبْوَابَ النِّیرَانِ مُغَلَّقَةٌ فَاسْأَلُوا رَبَّکُمْ أَنْ لَا یُفَتِّحَهَا عَلَیْکُمْ وَالشَّیَاطِینَ مَغْلُولَةٌ فَاسْأَلُوا رَبَّکُمْ أَنْ لَا یُسَلِّطَهَا عَلَیْکُمْ.
قَالَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ (ع) فَقُمْتُ فَقُلْتُ: یَا رَسُولَ اللَّهِ مَا أَفْضَلُ الْأَعْمَالِ فِى هَذَا الشَّهْرِ؟ فَقَالَ (ص) یَا أَبَا الْحَسَنِ أَفْضَلُ الْأَعْمَالِ فِى هَذَا الشَّهْرِ الْوَرَعُ عَنْ مَحَارِمِ اللَّهِ عَزَ وَ جَلَّ. ثُمَّ بَکَی، فَقُلْتُ: یا رَسُولَ اللهِ! ما یُبْکیک؟ فقالَ: یا عَلِیُّ! أبْکی لِما یُستَحَلُّ مِنْک فی هذَا الشَّهْرِ. کأنّی بِک وَ أنْتَ تُصَلِّی! لِرَبِّکَ وَ قَدِ انبْعَثَ أشْقَی اْلأوَّلینَ واْلآخِرینَ شَقُیقُ عاقِرِ ناقَهِ ثَمُودَ، فَضَرَبَکَ ضَرْبَةً عَلَی قَرْنِکَ فَخَضّبَ مِنْها لِحْیتَکَ. قالَ امیرُالْمُؤمِنینَ (ع): فَقُلْتُ: یا رَسوُلَ الله!ِ وَ ذلِکَ فی سَلامَةٍ مِنْ دینی؟ فقال (ص): فی سَلامَةٍ مِنْ دینِکُ. ثُمَّ قالَ (ص): یا عَلیُّ مَنْ قَتَلکَ فَقَدْ قَتلَنِی، وَ مَنْ أبْغَضَکَ فَقَدْ أبْغَضَنی، وَ مَنْ سَبَّکَ فَقَدْ سَبَّنِی، لِأنّکَ مِنّی کَنَفْسِی، روُحُکَ مِنْ روَحی، وَ طِیَنتُکَ مِنْ طیَنتِی، إنّ اللهَ تبارَکَ و تَعالی خَلَقَنی وَإیّاکَ، واصْطَفانِی وَ إیّاکَ، و اخْتَارَنی لِلنُّبوَّةِ، وَ اخْتارَکَ لِلْإِمامَةِ، وَ مَنْ أنْکَرَ إمامَتَکَ فَقَدْ أنْکَرَ نُبُوّتِی، یا علیُّ! أنْتَ وَصِیّی وَأَبَوُ وُلْدی وَزوْجُ ابْنتَی وَخَلِیفَتی عَلیٰ أُمّتَی فی حَیاتی وَبَعْدَ مَوْتی أمْرُک أَمْری وَنَهُیُک َنهْیی أُقْسِمُ بِاّلذی بَعَثَنی بالُنُبَّوةِ وَجَعَلَنی خَیْرَ اْلبَرِیّةِ إنَّکَ لَحُجَّةُ اللهِ عَلی خَلْقِهِ وَأَمینُهُ عَلی سِرَّهِ وَخَلیفَتُهُ عَلی عِبادِهِ.[1]
حضرت امام رضا (ع) از پدران بزرگوارش از حضرت امیرالمؤمنین (ع) روایت كرده است كه فرمود: پیغمبر اكرم (ص) روزی برای ما خطبه خواند و فرمود:
ای مردم! بهدرستیكه ماه خدا با بركت و رحمت و آمرزش به شما رو كرده است. ماهی كه نزد خدا بهترین ماهها، روزهایش بهترین روزها، شبهایش بهترین شبها و ساعاتش بهترین ساعات است. ماهی كه در آن به ضیافت خدا خوانده و از اهل كرامت خدا قرار داده شدهاید. نفسهای شما در آن ثواب تسبیح دارد و خواب شما در آن عبادت و عمل شما در آن مقبول و دعای شما در آن مستجاب است؛ پس با نیّتهای راست و دلهای پاك، از خدا درخواست كنید كه شما را برای روزه و تلاوت قرآن توفیق دهد. بهدرستیكه شقی و بدعاقبت، كسی است كه از آمرزش خدا در این ماه بزرگ محروم شود و به گرسنگی و تشنگی خود در این ماه، گرسنگی و تشنگی روز قیامت را یاد كنید و بر فقیران و مسكینان خود صدقه بدهید، سالمندان را احترام نمایید، بر صغار و خُردسالان رحم كنید و صله ارحام نمایید و زبانهای خود را [از آنچه نباید گفت] و چشمهای خود را از آنچه نباید به آن نگاه كرد، نگاه دارید و گوشهای خود را از آن چه نباید شنید حفظ كنید، و با یتیمان مردم مهربانی كنید تا با یتیمان شما مهربانی شود، و از گناهان خود بهسوی خدا توبه و بازگشت نمایید و دستهای خود را در اوقات نماز به دعا بلند كنید كه آن هنگام بهترین ساعتهاست. خدا در آن هنگام به رحمت بهسوی بندگانش نظر میفرماید و هرگاه ایشان با او مناجات نمایند، جواب میفرماید و هرگاه او را ندا كنند، لبیك میگوید(و هرگاه از او درخواست کنند به آنها عطا میکند) و هرگاه او را بخوانند، مستجاب میكند.
ای مردم! بهدرستیكه جانهای شما در گرو عملهای شماست؛ پس با استغفار، از گرو بیرون آوریدو پشتهای شما از گناهانتان سنگین است، پس به طول دادن سجود، آن را سبك سازید و بدانید كه خدا به عزّت خود سوگند یاد كرده است كه نمازگزاران و سجدهكنندگان را عذاب نكند و آنها را به آتش جهنّم در روز قیامت نترساند.
ای مردم! هركس از شما مؤمن روزهداری را در این ماه افطار دهد، برای او نزد خدا ثواب یك بنده آزاد كردن و آمرزش گناهان گذشته خواهد بود. پس گفته شد: یا رسولالله! همه ما قدرت بر آن نداریم؛ فرمود: با افطار دادن به روزهدار - اگرچه به نصف دانه خرما باشد ـ از آتش بپرهیزید، اگرچه به شربتی آب باشد.
ایمردم! هركس از شما خلق خود را در این ماه نیكو سازد، گذشتن از صراط در روزی كه قدمها بر آن بلغزد، برای اوست.
ای مردم! كسی كه در این ماه خدمت غلام و كنیز خود را سبك گرداند، خدا در قیامت حساب او را آسان سازد و هركس در این ماه شرّ خود را باز دارد، خدا خشم خود را از او در روز قیامت باز دارد و كسی كه یتیمی را در این ماه گرامی بدارد، خدا او را در روز قیامت گرامی دارد و كسی كه در این ماه صله رحم نماید، خدا او را در قیامت به رحمت خود وصل كند و كسی كه در این ماه قطع رحم كند، خدا در روز قیامت رحمت خود را از او قطع فرماید و هركس در این ماه نماز مستحبّی بهجا آورد، برای او برائت از آتش نوشته میشود. و كسی كه نماز واجب بهجا آورد، مثل كسی است كه در ماههای دیگر هفتاد نماز واجب بهجا آورد و كسی كه در این ماه بسیار بر من صلوات بفرستد، خدا در روزی كه میزانها سبك باشد، میزان او را سنگین سازد و هركس در این ماه تلاوت آیهای از قرآن كند، ثواب ختم قرآن در ماههای دیگر را دارد.
ای مردم! درهای بهشت در این ماه گشوده است؛ از خدا بخواهید كه [این درها را] به روی شما نبندد و درهای آتش، بسته است، از پروردگار خود بخواهید كه آنها را به روی شما باز نگرداند. و شیاطین دربند هستند؛ از خدا درخواست كنید كه آنها را بر شما مسلّط نسازد.
امیرالمؤمنین (ع) فرمود: پس من برخاستم و عرض كردم: یا رسولالله! بهترین اعمال در این ماه چیست؟ فرمود: یا اباالحسن! برترین اعمال در این ماه پارسایی است از آنچه خدا حرام كرده است.
سپس رسول خدا (ص) گریست. عرض كردم: یا رسول الله! چه چیز شما را به گریه درآورد؟ فرمود: گریه میكنم برای آنچه در این ماه به تو میرسد. گویا تو را میبینم كه برای پروردگارت نماز میگزاری و برخاسته است شقیترینِ اوّلین و آخرین، جفت پیكننده ناقه ثمود و بر فرقت ضربتی زده است كه با آن ریش تو خضاب شده است. پس، من عرض كردم: این در سلامت دین من است. فرمود: در سلامت دین تو است! سپس فرمود: یا علی! هركس تو را بكشد، مرا كشته و هركس تو را دشمن بدارد، مرا دشمن داشته و هرکس تو را سَبّ کند مرا سَبّ کرده است؛ برای اینكه تو مانند جانم هستی، روح تو از روح من، و طینت تو از طینت من است، خداوند تبارک وتعالی من و تو را آفرید و من و تو را برگزید؛ مرا به نبوت برگزید و تو را به امامت و کسیکه امامت تو را انکار کند، نبوت مرا انکار کرده است. ای علی تو وصی من و پدر فرزندانم و همسر دخترم و جانشین من بر امتم در زمان حیاتم و پس از آن هستی؛ دستور تو دستور من است و نهی تو نهی من است. به کسی که مرا به پیامبری مبعوث کرد و بهترین آفریدگان قرار داد سوگند می خورم که تو حجت خدا بر مردم و امین خدا بر سرّش و جانشین او بر بندگانش هستی.
[1]. صدوق، الامالی، ص153 - 155؛ صدوق، عیون اخبار الرضا (ع) ، ج2، ص265 - 267؛ مجلسی، بحارالانوار، ج93، ص356 - 358.