معرفت به قلب و شناخت باطنی و قلبی که شخص در باطن و وجدان خود، به عقاید حقّه ایمان داشته و آنها را باور کرده باشد که البتّه مراتب آن از جهت قوّت و ضعف یقین، متفاوت است، و کامل‌ترین آن، مرتبه ایمان حضرت رسول اکرم(ص)، و ائمّه طاهرین(ع) است که آثار آن در مواضع و مواقف بزرگی که برایشان پیش آمد ظاهر گشت، و همان‌گونه که امیرالمؤمنین(ع) فرمود:
یقین آنان، عالی‌ترین مراتب یقین است که برحسب بعض روایات، از ایمان و یقین همگان سنگین‌تر است که اگر ایمان همه را با هم، با ایمان مثل علی(ع) بسنجند، ایمان علی(ع) از همه، بیشتر و محکم‌تر است. این ایمان است که در آیات متعدّد قرآن آثار آن بیان شده است، مثل این آیه کریمه:
و این آیه:
و مثل این آیه:
مظاهر این ایمان در تاریخ اسلام و صحابه پیغمبر امثال بلال و یاسر و سمیّه و ابودجانه و صحابه امیرالمؤمنین، و سایر ائمّه و شخصیّت‌های مجاهد مسلمان در ادوار مختلف بسیار است، که از بارزترین آن مظاهر و در ردیف اوّل، شهدای کربلا در آن موقف وحشتناک که دل شیردلان جهان را متزلزل می‌سازد از خود، آن ایمان محکم و ثابت را نشان دادند و همان‌طور که شاعر می‌گوید:
|
لَبِسُوا الْقُلُوبَ عَلَی الدُّرُوعِ وَ أَقْبَلُوا |
|
|
|
|
یَتَهَافَتُونَ عَلَی ذَهَـابِ الْأَنْفُسِ[5] |
|
صحنة کربلا و فداکاری‌های سیّدالشّهداء(ع) و یارانش، مشحون به ایمان به حقّ و یقین به عالم غیب بود. همه مواضع آنها و رفتار و گفتارشان، نماینده قوّت ایمان و صبر و استقامت و اعتقاد به خدا و پیغمبر بود.
اخلاق کریمه، مثل زهد و پارسایی و عفّت و کظم غیظ و ضبط نفس و توکّل و رضا به قضا و تسلیم و تفویض امور و کارها به خدا و تواضع و نوع‌دوستی و نوع‌پروری و سایر صفات محموده، یا از اساس ناشی از ایمان می‌باشند، و یا سبب کمال و قوّت و فعلیّت آنها می‌شود.
[1]. «اگر پرده‌ها کنار روند و بیفتند، بر یقین من افزوده نمى‌شود». ابن‌ابی‌الحدید، شرح نهج البلاغه، ج7، ص 253؛ ج10، ص142؛ ج11، ص 179، 202؛ ج13، ص8.
[2]. «مؤمنان، فقط كسانى هستند كه وقتى یاد خدا شود دلهایشان ترسان مىشود، و هنگامى كه آیات او بر آنان خوانده شود به ایمانشان مىافزاید، و بر پروردگارشان توكّل مىكنند». انفال، 2.
[3]. «آنان که به غیب ایمان می‌آورند». بقره، 3.
[4]. «گروهى را كه به خدا و روز قیامت ایمان دارند، نمىیابى كه با كسانى كه با خدا و پیامبرش دشمنى دارند، دوستى برقرار كنند گرچه پدرانشان یا فرزاندانشان یا برادرانشان یا خویشانشان باشند. اینانند كه خدا ایمان را در دلهایشان پایدار كرده، و به روحى از جانب خود نیرومندشان ساخته، و آنان را به بهشتهایى كه از زیرِ [درختانِ] آن نهرها جارى است درمىآورد، در آنجا جاودانهاند؛ خدا از آنان خشنود است و آنان هم از خدا خشنودند. اینان حزب خدایند، آگاه باش كه یقیناً حزب خداوند پیروزند». مجادله، 22.
[5]. «قلب‌ها را بر روی زره نهاده بودند،گویی برای مرگ از یکدیگر پیشی می‌گیرند». ابن‌عنبه حسینی، عمدة الطالب، ص357.