امّا از لحاظ متن و مضمون و معنی، مشتمل بر کلمه توحید و شأن و جلالت قدر و آثار و برکات آن است؛ کلمه‌ای که دعوت رسول اعظم خدا، رسول توحید و یکتاپرستی از آن شروع، و بر آن استمرار و ادامه یافت.
کلمه‌ای که سعادت دنیا و آخرت بشر، و عزّت و کرامت او در گرو آن، و ایمان به معنی و التزام به عمل به آن است.
کلمه‌ای با اشتمال بر یک معنای سلبی و منفی، و یک معنای جلیل ایجابی و ثبوتی؛ مشتمل بر طرد شرک و مبانی تمام عقاید خرافی و گمراهی‌های اعتقادی و اخلاق رذیله، و متضمّن توحید و اساس عقاید سلیمه، و تمام هدایت‌های انبیا و و اصول اخلاق عالیه و فضایل کامله.
کلمه توحید، کلمه‌ای که همه نژادها و همه اصناف، و اهالی همه کشورها و شهرها و روستاها را برابر و مساوی نموده، و امتیازات و افتخارات موهوم را، لغو و بی‌اثر و بی‌اعتبار کرده است.
کلمه توحید و عقیده به توحید، یعنی عقیده به اینکه خدا، خالق آسمان‌ها و زمین، و آفریننده تمام ممکنات بزرگ و هزارها و بیشتر، بزرگ‌تر از آفتاب و بزرگ‌تر از آن، و کوچک و کوچک و هزاران مرتبه کوچک‌تر از ذرّه، و روزی‌دهنده همه، واحد، و یکتا و بی‌همتا و بی‌شبیه و نظیر، و بی‌شریک و یار و وزیر است.
توحید، یعنی عقیده‌ای که امروز در بین ادیان رایجه به قول پروفسور گوستاولوبون: «تاج افتخاری است که تنها بر سر دین اسلام است».[1]
این کلمه توحید «لَا إلهَ إلّا الله»، کلمه اسلام، کلمه خدا، کلمه عالم امکان، کلمه بحر و برّ و زمین و آسمان و درخت و گیاه و فرشته و انسان و حیوان، و صدای هر جماد و نبات و قطرات آب دریاها و باران‌ها و اتم‌ها و همه و همه است:
اگر در آن مشهد عظیم که در نیشابور برپا شد، کلامی بلیغ‌تر و
سخنی رساتر و حدیثی پرفائده‌تر و جامع‌تر از این حدیث بود، امام× آن را می‌فرمود.
امام× هم توحید و یکتاشناسی و یکتاپرستی را به مردم درس داد، و هم آنها را به آنچه بِدان توحید، اکمال و اتمام و مبیّن و تفسیر تعریف می‌شود، یعنی ولایت خودش و سایر ائمّه طاهرین^ هدایت فرمود.