سه شنبه: 29/اسف/1402 (الثلاثاء: 9/رمضان/1445)

احكام مساقات

مسأله 2246. اگر انسان با كسی به این قسم معامله كند كه درخت‎های میوه‎ای را كه میوه آن مال خود اوست، یا اختیار میوه‎های آن با اوست، تا مدت معینی به آن كس واگذار كند كه تربیت نماید و آب دهد و به مقداری كه قرار می‎گذارند، از میوه آن بردارد، این معامله را مساقات می‎گویند.

مسأله 2247. معامله مساقات در درخت‎هایی كه مثل بید و چنار میوه نمی‎دهند صحیح نیست، و در مثل درخت حنا كه از برگ آن یا درختی كه از گل آن استفاده می‎كنند، صحت آن بعید نیست.

مسأله 2248. در معامله مساقات لازم نیست صیغه بخوانند، بلكه اگر صاحب درخت به قصد مساقات آن را واگذار كند و كسی كه كار می‎كند به همین قصد مشغول كار شود، معامله صحیح است.

مسأله 2249. مالك و كسی كه تربیت درخت‎ها را به عهده می‎گیرد، باید مكلف و عاقل باشند، و كسی آن‌ها را مجبور نكرده باشد و نیز باید سفیه نباشند، یعنی مال خود را در كارهای بیهوده مصرف نكنند و نیز باید مالك، از تصرف در مالش به حكم حاكم شرع ممنوع نباشد.

مسأله 2250. مدت مساقات باید معلوم باشد و اگر اول آن را معین كنند و آخر آن را موقعی قرار دهند كه میوه آن سال به دست می‎آید و به حسب عادت آن موقع معلوم باشد صحیح است.

مسأله 2251. باید سهم هر كدام نصف یا ثلث حاصل و مانند این‌ها باشد و اگر قرار بگذارند كه مثلاً صد من از میوه‌ها مال مالك، و بقیه مال كسی باشد كه كار می‎كند، معامله باطل است.

 

مسأله 2252. باید قرار مساقات را پیش از ظاهر شدن میوه بگذارند، و اگر بعد از ظاهر شدن میوه و پیش از رسیدن آن قرار بگذارند، پس اگر كاری كه مثل آبیاری كه برای درخت لازم است، باقی مانده باشد، معامله صحیح است، وگر نه اشكال دارد اگر چه احتیاج به كاری، مانند چیدن میوه و نگهداری آن داشته باشد.

مسأله 2253. معامله مساقات در بوته خربزه و خیار و مانند این‌ها بنابر احتیاط صحیح نیست.

مسأله 2254. درختی كه از آب باران یا رطوبت زمین استفاده می‎كند و به آبیاری احتیاج ندارد، اگر به كارهای دیگری، مانند بیل‌زدن و كود دادن برای زیاد شدن میوه محتاج باشد، معامله مساقات در آن صحیح است.

مسأله 2255. دو نفری كه مساقات كرده‎اند، با رضایت یكدیگر می‎توانند معامله را به هم بزنند، و نیز اگر در ضمن قرارداد مساقات شرط كنند كه هر دو یا یكی از آنان حق به هم‌زدن معامله را داشته باشند، مطابق قراری كه گذاشته‎اند، به هم‌زدن معامله اشكال ندارد، و اگر در معامله شرطی كنند و عملی نشود، كسی كه برای نفع او شرط كرده‎اند، می‎تواند معامله را به هم بزند.

مسأله 2256. اگر مالك بمیرد، معامله مساقات به هم نمی‎خورد، و ورثه‎اش به جای او هستند.

مسأله 2257. اگر كسی كه تربیت درخت‎ها به او واگذار شده بمیرد، معامله مساقات باطل نمی‎شود. پس اگر در عقد شرط نكرده باشند كه خودش آن‌ها را تربیت كند، ورثه‎اش به جای او هستند، و چنان‌چه خودشان عمل را انجام ندهند و اجیر هم نگیرند، حاكم شرع از مال میت اجیر می‎گیرد و حاصل را بین ورثه میت و مالك قسمت می‎كند، و اگر شرط كرده باشند كه خود او درخت‎ها را تربیت نماید، مالك با مردن او می‎تواند معامله را فسخ كند یا راضی شود كه ورثه او یا كسی كه آن‌ها اجیرش می‎كنند درخت‎ها را تربیت نماید. بلی، اگر عقد بر خصوص مساقات به مباشرت واقع شده باشد با مردن او معامله باطل می‎شود.

مسأله 2258. اگر شرط كند كه تمام حاصل برای مالك باشد، مساقات باطل است، و میوه مال مالك می‎باشد، و كسی كه كار می‎كند نمی‎تواند مطالبه اجرت نماید، ولی اگر

 

باطل‌بودن مساقات به جهت دیگری باشد، اگر كسی كه درخت‎ها را تربیت كرده به امر مالك كار كرده باشد، مزد كارش را از مالك طلبكار است.

مسأله 2259. اگر زمینی را به دیگری واگذار كند كه در آن درخت بكارد و آنچه عمل می‎آید مال هر دو باشد، بنابر احتیاط لازم معامله باطل است. پس اگر درخت‎ها مال صاحب زمین بوده، بعد از تربیت هم مال اوست، و باید مزد كسی كه آن‌ها را تربیت كرده اگر به امر او كار كرده بدهد، و اگر مال كسی بوده كه آن‌ها را تربیت كرده، بعد از تربیت هم مال اوست و می‎تواند آن‌ها را بكند، ولی باید گودال‎هایی را كه به واسطه كندن درخت‎ها پیدا شده پر كند، و اجاره زمین را از روزی كه درخت‎ها را كاشته به صاحب زمین بدهد، و مالك هم می‎تواند او را مجبور نماید كه درخت‌ها را بكند، و چنان‌چه به واسطه كندن درخت، عیبی در آن پیدا شود اگر مالك آن را كنده باشد، باید تفاوت قیمت آن را به صاحب درخت بدهد، و هیچ‌كدام نمی‎تواند دیگری را مجبور نماید كه با اجاره یا بدون اجاره، درخت را در زمین باقی بگذارد.

موضوع: 
نويسنده: 
کليد واژه: