مسأله 1408. مستحب است نمازهای واجب خصوصاً نمازهای یومیه را به جماعت بخوانند، و در نماز صبح و مغرب و عشا، خصوصاً برای همسایه مسجد و كسی كه صدای اذان مسجد را میشنود، بیشتر سفارش شده است.
مسأله 1409. در خبر است اگر یك نفر به امام جماعت اقتدا كند، هر ركعت از نماز آنان ثواب صد و پنجاه نماز دارد، و اگر دو نفر اقتدا كنند، هر ركعت ثواب ششصد نماز دارد، و هرچه بیشتر شوند، ثواب نمازشان بیشتر میشود، تا به ده نفر برسند، و عده آنان كه از ده گذشت، اگر تمام آسمانها، كاغذ و دریاها مركب و درختها قلم و جن و انس و ملائكه نویسنده شود، نمیتوانند ثواب یك ركعت آن را بنویسند.
مسأله 1410. حاضر نشدن به نماز جماعت از روی بیاعتنایی جایز نیست، و سزاوار نیست كه انسان بدون عذر نماز جماعت را ترك كند.
مسأله 1411. مستحب است انسان صبر كند كه نماز را به جماعت بخواند، و نماز جماعت اگر مقداری از نماز اول وقت به تأخیر بیفتد، از نماز اول وقت كه فرادی خوانده شود بهتر است، و نیز نماز جماعتی را كه مختصر بخوانند از نماز فرادی كه آن را طول بدهند بهتر میباشد.
مسأله 1412. وقتی كه جماعت بر پا میشود، مستحب است كسی كه نمازش را فرادی خوانده، دوباره با جماعت بخواند، و اگر بعد بفهمد كه نماز اولش باطل بوده، نماز دوم او كافی است.
مسأله 1413. اگر امام یا مأموم بخواهد در نمازی كه به جماعت خوانده، دوباره برای مأموم دیگری كه جماعت نخوانده امام شود، و به جماعت بخواند جایز است؛ ولی اگر بخواهد برای دفعه سوم باز با جماعت بخواند، اشكال دارد.
مسأله 1414. كسی كه در نماز وسواس دارد، و فقط در صورتی كه نماز را با جماعت بخواند از وسواس راحت میشود، باید نماز را با جماعت بخواند.
مسأله 1415. اگر پدر یا مادر به فرزند خود امر كند كه نماز را به جماعت بخواند و از نافرمانی او اذیت شوند، نماز جماعت بر او واجب میشود.
مسأله 1416. نماز مستحب را نمیشود به جماعت خواند، مگر نماز استسقاء كه برای آمدن باران میخوانند، و نمازی كه واجب بوده و به جهتی مستحب شده است، مانند نماز عید فطر و قربان كه در زمان امام علیهالسلام واجب بوده، و به واسطه غایبشدن آن حضرت مستحب میباشد.
مسأله 1417. موقعی كه امام جماعت نماز یومیه میخواند، هر كدام از نمازهای یومیه را میشود به او اقتدا كرد، ولی اگر نماز یومیهاش را احتیاطاً دوباره میخواند، اقتدا كردن به او اشكال دارد.
مسأله 1418. اگر امام جماعت قضای نماز یومیه خود را میخواند، میشود به او اقتدا كرد، ولی اگر نمازش را احتیاطاً قضا میكند، یا قضای نماز كس دیگر را میخواند، كه معلوم نیست این نماز از او فوت شده یا نه، اقتدای به او اشكال دارد، ولی اگر معلوم باشد كه این نماز از میت فوت شده، جایز است به او اقتدا كرد، هر چند برای آن نماز پول گرفته باشد.
مسأله 1419. اگر انسان نداند نمازی را كه امام میخواند، نماز واجب یومیه است یا نماز مستحب، نمیتواند به او اقتدا كند.
مسأله 1420. اگر امام در محراب باشد، و كسی پشت سر او اقتدا نكرده باشد، كسانی كه دو طرف محراب ایستادهاند، و به واسطه دیوار محراب امام را نمیبینند، نمیتوانند اقتدا كنند، بلكه اگر كسی پشت سر امام اقتدا كرده باشد، اقتداكردن كسانی كه دو طرف او ایستادهاند، و اتصال دارند و به واسطه دیوار محراب امام را نمیبینند، محل تأمل است.
مسأله 1421. اگر به واسطه درازی صف اول، كسانی كه دو طرف صف ایستادهاند امام را نبینند، میتوانند اقتدا كنند، و نیز اگر به واسطه درازی یكی از صفهای دیگر كسانی كه دو طرف ایستادهاند، صف جلو خود را نبینند، میتوانند اقتدا نمایند.
مسأله 1422. اگر صفهای جماعت تا درب مسجد برسد، كسی كه مقابل درب پشت صف ایستاده نمازش صحیح است، و نیز نماز كسانی كه پشت سر او اقتدا میكنند صحیح میباشد، و احتیاط واجب آن است كه كسانی كه دو طرف او ایستادهاند اگر صف جلو را نبینند، اقتدا ننمایند.
مسأله 1423. كسی كه پشت ستون ایستاده، اگر از طرف راست یا چپ به واسطه مأموم دیگر به امام متصل نباشد، نمیتواند اقتدا كند.
مسأله 1424. جای ایستادن امام باید از جای مأموم بلندتر نباشد، ولی اگر مكان امام مقدار خیلی كمی بلندتر باشد اشكال ندارد، و نیز اگر زمین سراشیب باشد و امام در طرفی كه بلندتر است بایستد، در صورتی كه سراشیبی آن زیاد نباشد و طوری باشد كه به آن زمین مسطح بگویند، مانعی ندارد.
مسأله 1425. اگر جای مأموم بلندتر از جای امام باشد اشكال ندارد، ولی اگر به قدری بلند باشد كه نگویند اجتماع كردهاند، جماعت صحیح نیست.
مسأله 1426. اگر بین كسانی كه در یك صف ایستاده اند بچه ممیز، یعنی بچهای كه خوب و بد را میفهمد فاصله شود، در صورتی كه بدانند نماز او صحیح است میتوانند اقتدا كنند، و اگر شك در صحت نماز او داشته باشند، و فاصله زیاد باشد كه اتصال بقیه صف به امام به وسیله آن طفل باشد، اقتدا مشكل است. بلی، فاصلهشدن یك طفل مانع نیست هر چند نماز او باطل باشد.
مسأله 1427. بعد از تكبیر امام، اگر صف جلو آماده نماز، و تكبیر گفتن آنان نزدیك باشد، كسی كه در صف بعد ایستاده، میتواند تكبیر بگوید، ولی احتیاط مستحب آن است كه صبر كند تا تكبیر صف جلو تمام شود.
مسأله 1428. اگر بداند نماز یك صف از صفهای جلو باطل است، در صفهای بعد نمیتواند اقتدا كند، ولی اگر نداند نماز آنان صحیح است یا نه، میتواند اقتدا نماید.
مسأله 1429. هر گاه بداند نماز امام باطل است، مثلاً بداند امام وضو ندارد، اگر چه خود امام ملتفت نباشد، نمیتواند به او اقتدا كند.
مسأله 1430. اگر مأموم بعد از نماز بفهمد كه امام عادل نبوده، یا به جهتی نمازش باطل بوده، مثلاً بیوضو نماز خوانده، نماز مأموم صحیح است.
مسأله 1431. اگر در بین نماز شك كند كه اقتدا كرده یا نه، چنانچه در حالی باشد كه وظیفه مأموم است، مثلاً به حمد و سوره امام گوش میدهد، باید نماز را به جماعت تمام كند، و اگر مشغول كاری باشد كه هم وظیفه منفرد و هم وظیفه مأموم است، مثلاً در ركوع یا سجده باشد، باید نماز را به نیت فرادی تمام نماید.
مسأله 1432. احتیاط واجب آن است كه در بین نماز جماعت تا ناچار نشود نیت فرادی نكند. بلی، پیش از سلام امام بدون عذر میتواند نیت فرادی نماید.
مسأله 1433. اگر مأموم به واسطه عذری بعد از حمد و سوره امام نیت فرادی كند، لازم نیست حمد و سوره را بخواند، ولی اگر پیش از تمامشدن حمد و سوره نیت فرادی نماید، باید مقداری را كه امام نخوانده بخواند، بلكه بنابر احتیاط مقداری را كه امام خوانده نیز بخواند.
مسأله 1434. اگر در بین نماز جماعت نیت فرادی نماید، نمیتواند دوباره نیت جماعت كند، و اگر مردد شود كه نیت فرادی كند یا نه، و بعد تصمیم بگیرد كه نماز را با جماعت تمام كند، صحت جماعتش مورد اشكال است.
مسأله 1435. اگر شك كند كه نیت فرادی كرده یا نه، باید بنا بگذارد كه نیت فرادی نكرده است.
مسأله 1436. اگر موقعی كه امام در ركوع است اقتدا كند و به ركوع امام برسد، اگر چه ذكر امام تمام شده باشد، نمازش صحیح است، و یك ركعت حساب میشود؛ اما اگر به مقدار ركوع خم شود و به ركوع امام نرسد، جماعت باطل است، و لكن احتیاط آن است كه سر از ركوع بردارد و آن را یك ركعت حساب نموده، و نماز را فرادی تمام كند و بعد دوباره بخواند، اگر چه حكم به صحت نماز بعید نیست.
مسأله 1437. اگر موقعی كه امام در ركوع است اقتدا كند و به مقدار ركوع خم شود، و پیش از ذكر ركوع شك كند كه به ركوع امام رسیده یا نه، جماعت باطل است، و مطابق احتیاطی كه در مسأله پیش گفته شد عمل نماید، اگر چه حكم به صحت نماز چنانكه گذشت بعید نیست، ولی اگر در حال اشتغال به ذكر ركوع یا بعد از آن شك كند، جماعت او محكوم به صحت است.
مسأله 1438. اگر موقعی كه امام در ركوع است اقتدا كند، و پیش از آن كه به اندازه ركوع خم شود، امام سر از ركوع بردارد، بنابر احتیاط واجب باید بایستد تا امام برای ركعت بعد برخیزد، و آن را ركعت اول نماز خود حساب كند، ولی اگر برخاستن امام به قدری طول بكشد كه نگویند این شخص نماز جماعت میخواند، باید نیت فرادی نماید.
مسأله 1439. اگر اول نماز، یا بین حمد و سوره اقتدا كند، و پیش از آن كه به ركوع رود، امام سر از ركوع بردارد، چنانچه عمداً ركوع خود را تأخیر نینداخته، نماز او صحیح است، و الا احتیاط لازم آن است كه نماز را تمام كند و دوباره بخواند.
مسأله 1440. اگر موقعی برسد كه امام مشغول خواندن تشهد آخر نماز است، چنانچه بخواهد به ثواب جماعت برسد، باید بعد از نیت و گفتن تكبیرة الاحرام بنشیند و تشهد را با امام بخواند، ولی سلام را نگوید و صبر كند تا امام سلام نماز را بدهد، بعد بایستد و بدون آن كه دوباره نیت كند، و تكبیر بگوید، و بعد حمد و سوره را بخواند، و آن را ركعت اول نماز خود حساب كند.
مسأله 1441. مأموم نباید جلوتر از امام بایستد، و بنابر احتیاط واجب اگر مأموم یك نفر باشد، در طرف راست امام قدری عقبتر بایستد، و اگر متعدد باشند، پشت سر امام بایستند، و در صورت اول اگر قد او بلندتر از امام است، بنابر احتیاط واجب باید طوری بایستد كه در ركوع و سجود جلوتر از امام نباشد.
مسأله 1442. در نماز جماعت باید بین مأموم و امام پرده و مانند آن كه پشت آن دیده نمیشود فاصله نباشد، بلكه بنابر احتیاط لازم شیشه و مانند آن نیز فاصله نباشد، و همچنین است بین انسان و مأموم دیگری كه انسان به واسطه او به امام متصل شده است؛ ولی اگر امام، مرد و مأموم زن باشد، چنانچه بین آن زن و امام یا بین آن زن و مأموم دیگری كه مرد است، و زن به واسطه او به امام متصل شده است پرده و مانند آن باشد اشكال ندارد.
مسأله 1443. اگر بعد از شروع به نماز بین مأموم و امام، یا بین مأموم و كسی كه مأموم به واسطه او متصل به امام است، پرده یا چیز دیگری كه پشت آن را نمیتوان دید فاصله شود، نمازش قهراً فرادی میشود، و باید به وظیفه فرادی عمل نموده و نماز را تمام كند.
مسأله 1444. احتیاط واجب آن است كه بین جای سجده مأموم و جای ایستادن امام بیشتر از یك قدم فراخ فاصله نباشد، و نیز اگر انسان به واسطه مأمومی كه جلوی او ایستاده به امام متصل باشد، بنابر احتیاط واجب باید فاصله جای سجدهاش از جای ایستادن او بیشتر از یك قدم فراخ نباشد، و احتیاط مستحب آن است كه جای سجده مأموم
با جای كسی كه جلوی او ایستاده بیشتر از یك قدم معمولی فاصله نداشته باشد، و بهتر این است كه هیچ فاصلهای نباشد.
مسأله 1445. اگر مأموم به واسطه كسی كه طرف راست یا چپ او اقتدا كرده به امام متصل باشد، و از جلو به امام متصل نباشد، بنابر احتیاط واجب باید با كسی كه در طرف راست یا چپ او اقتدا كرده، بیشتر از یك قدم فراخ فاصله نداشته باشد.
مسأله 1446. اگر در نماز، بین مأموم و امام، یا بین مأموم و كسی كه مأموم به واسطه او به امام متصل است، بیشتر از یك قدم فاصله پیدا شود نمازش صحیح است، و قهراً فرادی میشود، و قصد فرادی هم لازم نیست.
مسأله 1447. اگر نماز همه كسانی كه در صف جلو هستند تمام شود، یا همه نیت فرادی نمایند، نماز صف بعد فرادی میشود، هر چند صف جلو فوراً برای نماز دیگری به امام اقتدا كنند.
مسأله 1448. اگر در ركعت دوم اقتدا كند، لازم نیست حمد و سوره بخواند، ولی قنوت و تشهد را با امام میخواند، و احتیاط آن است كه موقع خواندن تشهد، انگشتان دست و سینه پا را به زمین بگذارد، و زانوها را بلند كند، و باید بعد از تشهد با امام برخیزد و حمد و سوره را بخواند، و اگر برای سوره وقت ندارد، حمد را تمام كند و در ركوع خود را به امام برساند، و اگر درك ركوع هم نمیكند، احتیاط واجب آن است كه حمد را تمام كند، و در سجده خود را به امام برساند، ولی اگر در سجده به امام برسد، بهتر است كه نماز را دوباره بخواند.
مسأله 1449. اگر موقعی كه امام در ركعت دوم نماز چهار ركعتی است اقتدا كند، باید در ركعت دوم نمازش كه ركعت سوم امام است بعد از دو سجده بنشیند و تشهد را به مقدار واجب بخواند و برخیزد، و چنانچه برای گفتن سه مرتبه تسبیحات وقت ندارد، یك مرتبه بگوید، و در ركوع یا سجده، خود را به امام برساند.
مسأله 1450. اگر امام در ركعت سوم یا چهارم باشد، و مأموم بداند كه اگر اقتدا كند و حمد را بخواند به ركوع امام نمیرسد، بنابر احتیاط واجب باید صبر كند تا امام به ركوع رود، بعد اقتدا نماید.
مسأله 1451. اگر در ركعت سوم یا چهارم امام اقتدا كند، باید حمد و سوره را بخواند، و اگر برای سوره وقت ندارد، باید حمد را تمام كند و در ركوع، خود را به امام برساند، و اگر درك ركوع هم نمیكند، احتیاط واجب آن است كه حمد را تمام كند و در سجده خود را به امام برساند، ولی اگر در سجده به امام برسد، بهتر است كه نماز را دوباره بخواند.
مسأله 1452. كسی كه میداند اگر سوره یا قنوت را تمام كند به ركوع امام نمیرسد، چنانچه عمداً سوره یا قنوت را بخواند و به ركوع نرسد، نمازش اشكال دارد.
مسأله 1453. كسی كه اطمینان دارد، كه اگر سوره را شروع كند یا تمام نماید به ركوع امام میرسد، واجب نیست كه سوره را شروع كند، یا اگر شروع كرده تمام نماید، بلكه میتواند به مجرد رفتن امام به ركوع، سوره را ترك نموده و به ركوع برود.
مسأله 1454. كسی كه یقین دارد، اگر سوره را بخواند به ركوع امام میرسد، چنانچه سوره را بخواند و به ركوع نرسد، نمازش صحیح است.
مسأله 1455. اگر امام ایستاده باشد و مأموم نداند كه در كدام ركعت است میتواند اقتدا كند، ولی باید حمد و سوره را به قصد قربت بخواند، و اگر چه بعد بفهمد كه امام در ركعت اول یا دوم بوده، نمازش صحیح است.
مسأله 1456. اگر به خیال اینكه امام در ركعت اول یا دوم است، حمد و سوره نخواند، و بعد از ركوع بفهمد كه در ركعت سوم یا چهارم بوده، نمازش صحیح است ولی اگر پیش از ركوع بفهمد، باید حمد و سوره را بخواند، و اگر وقت ندارد فقط حمد را بخواند و در ركوع یا سجده خود را به امام برساند.
مسأله 1457. اگر به خیال اینكه امام در ركعت سوم یا چهارم است حمد و سوره بخواند، و پیش از ركوع یا بعد از آن بفهمد كه در ركعت اول یا دوم بوده، نمازش صحیح است، و اگر در بین حمد و سوره بفهمد، لازم نیست آنها را تمام كند.
مسأله 1458. اگر موقعی كه مشغول نماز مستحبی است جماعت بر پا شود، چنانچه اطمینان ندارد كه اگر نماز را تمام كند به جماعت برسد، مستحب است نماز را رها كند و مشغول نماز جماعت شود، بلكه اگر اطمینان نداشته باشد كه به ركعت اول برسد مستحب است به همین دستور رفتار نماید.
مسأله 1459. اگر موقعی كه مشغول نماز سه ركعتی یا چهار ركعتی است جماعت بر پا شود، چنانچه به ركوع ركعت سوم نرفته و اطمینان ندارد كه اگر نماز را تمام كند به جماعت برسد، مستحب است به نیت نماز مستحبی نماز را دو ركعتی تمام كند، و خود را به جماعت برساند.
مسأله 1460. اگر نماز امام تمام شود و مأموم مشغول تشهد یا سلام اول باشد، لازم نیست نیت فرادی كند.
مسأله 1461. كسی كه یك ركعت از امام عقب مانده، بنابر احتیاط واجب باید وقتی امام تشهد ركعت آخر را میخواند، انگشتان دست و سینه پا را به زمین بگذارد و زانوها را بلند نگهدارد، و صبر كند تا امام تشهد نماز را بگوید و بعد برخیزد، و واجب نیست صبر كند تا امام سلام بگوید.