مسأله1208. در نُه صورت اگر در شماره ركعتهاي نماز چهار ركعتي شك كند، بايد فوراً فكر نمايد؛ پس اگر يقين يا گمان به يك طرف شك پيدا كرد، همان طرف را بگيرد، و نماز را تمام كند، و الا به دستورهايي كه گفته ميشود، عمل نمايد، و آن نُه صورت از اين قرار است:
اول ـ آن كه بعد از تمام‌شدن ذكر واجب سجده دوم شك كند دو ركعت خوانده يا سه
ركعت، كه بايد بنا بگذارد سه ركعت خوانده، و يك ركعت ديگر بخواند و نماز را تمام كند، و بعد از نماز، يك ركعت نماز احتياط ايستاده به دستوري كه بعداً گفته ميشود به جا آورد.
دوم ـ شك بين دو و چهار بعد از تمام‌شدن ذكر واجب سجده دوم، كه بايد بنا بگذارد چهار ركعت خوانده و نماز را تمام كند، و بعد از نماز، دو ركعت نماز احتياط ايستاده بخواند.
سوم ـ شك بين دو و سه و چهار بعد از تمام‌شدن ذكر واجب سجده دوم، كه بايد بنا بر چهار بگذارد، و بعد از نماز دو ركعت نماز احتياط ايستاده، و بعد دو ركعت نشسته به جا آورد.
چهارم ـ شك بين چهار و پنج بعد از تمام‌شدن ذكر واجب سجده دوم، كه بايد بنا بر چهار بگذارد و نماز را تمام كند، و بعد از نماز، دو سجده سهو به جا آورد، ولي اگر يكي از اين چهار شك بعد از سجده اول، يا پيش از تمام‌شدن ذكر واجب سجده دوم، براي او پيش آيد، نماز باطل است.
پنجم ـ شك بين سه و چهار كه در هر جاي نماز باشد، بايد بنا بر چهار بگذارد و نماز را تمام كند، و بعد از نماز، يك ركعت نماز احتياط ايستاده يا دو ركعت نشسته به جا آورد.
ششم ـ شك بين چهار و پنج در حال ايستاده كه بايد بنشيند و تشهد بخواند، و بعد از سلام، يك ركعت نماز احتياط ايستاده يا دو ركعت نشسته به جا آورد، و احتياط لازم آن است كه در اين صورت و هم‌چنين در صورت هفتم و هشتم بعد از نماز احتياط دو سجده سهو نيز به جاي آورد.
هفتم ـ شك بين سه و پنج در حال ايستاده كه بايد بنشيند و تشهد بخواند، و بعد از سلام، دو ركعت نماز احتياط ايستاده به جا آورد.
هشتم ـ شك بين سه و چهار و پنج در حال ايستاده كه بايد بنشيند و تشهد بخواند، و بعد از سلام دو ركعت نماز احتياط ايستاده، و بعد، دو ركعت نشسته به جا آورد.
نهم ـ شك بين پنج و شش در حال ايستاده كه بايد بنشيند و تشهد بخواند، و بعد از سلام، دو سجده سهو به جا آورد، و بنابر احتياط واجب، دو سجده سهو ديگر هم براي ايستادن بي‌جا به جا آورد.
مسأله1209. اگر يكي از شكهاي صحيح براي انسان پيش آيد، نبايد نماز را بشكند، و چنان‌چه نماز را بشكند، معصيت كرده است. پس اگر پيش از انجام كاري كه نماز را باطل ميكند، مثل پشتكردن به قبله، نماز را از سرگيرد، نماز دوم هم باطل است، و اگر بعد از انجام كاري كه نماز را باطل ميكند مشغول نماز شود، نماز دوم صحيح است.
مسأله1210. اگر يكي از شكهايي كه نماز احتياط براي آن‌ها واجب است در نماز پيش آيد، چنان‌چه انسان نماز را تمام كند و بدون خواندن نماز احتياط، نماز را از سر بگيرد معصيت كرده است. پس اگر پيش از انجام كاري كه نماز را باطل ميكند، نماز را از سر گرفته، نماز دوم هم باطل است، و اگر بعد از انجام كاري كه نماز را باطل ميكند مشغول نماز شده، نماز دوم صحيح است.
مسأله1211. وقتي يكي از شكهاي صحيح براي انسان پيش آيد، چنان كه گفته شد بايد فوراً فكر كند، ولي اگر چيزهايي كه به واسطه آن‌ها ممكن است يقين يا گمان به يك طرف شك پيدا شود، از بين نميرود، چنان‌چه كمي بعد فكر كند اشكال ندارد، مثلاً اگر در سجده شك كند، ميتواند تا بعد از سجده، فكر كردن را تأخير بيندازد.
مسأله1212. اگر اول گمانش به يك طرف بيشتر باشد، بعد دو طرف در نظر او مساوي شود، بايد به دستور شك عمل نمايد، و اگر اول دو طرف در نظر او مساوي باشد و به طرفي كه وظيفه اوست بنا بگذارد، بعد گمانش به طرف ديگر برود، بايد طرف گمان را بگيرد و نماز را تمام كند.
مسأله1213. كسي كه نميداند گمانش به يك طرف بيشتر است يا هر دو طرف در نظر او مساوي است، اگر احتمال ميدهد به يك طرف گمانش زيادتر باشد، بايد آن طرف را بگيرد، و الا به دستور شك عمل كند.
مسأله1214. اگر بعد از نماز بداند كه در بين نماز حال ترديدي داشته، كه مثلاً دو ركعت خوانده يا سه ركعت، و بنا را بر سه گذاشته، ولي نداند كه گمانش به خواندن سه ركعت بوده، يا هر دو طرف در نظر او مساوي بوده، خوب است نماز احتياط را بخواند.
مسأله1215. اگر موقعي كه تشهد ميخواند، يا بعد از ايستادن، شك كند كه دو سجده را به جا آورده يا نه، و در همان موقع يكي از شكهايي كه اگر بعد از تمام‌شدن دو سجده اتفاق بيفتد صحيح ميباشد، براي او پيش آيد، مثلاً شك كند كه دو ركعت خوانده يا سه ركعت، چنان‌چه به دستور آن شك عمل كند، نمازش صحيح است.
مسأله1216. اگر پيش از آن كه مشغول تشهد شود، يا پيش از ايستادن، شك كند كه دو سجده را به جا آورده يا نه، و در همان موقع يكي از شكهايي كه بعد از تمام‌شدن دو سجده صحيح است برايش پيش آيد، نماز باطل است.
مسأله1217. اگر موقعي كه ايستاده، بين سه و چهار، يا بين سه و چهار و پنج شك كند، و يادش بيايد كه يك سجده يا دو سجده را از ركعت پيش به جا نياورده، نمازش باطل است.
مسأله1218. اگر شك او از بين برود و شك ديگري برايش پيش آيد، مثلاً اول شك كند كه دو ركعت خوانده يا سه ركعت، بعد شك كند كه سه ركعت خوانده يا چهار ركعت، بايد به دستور شك دوم عمل نمايد.
مسأله1219. اگر بعد از نماز شك كند كه در نماز مثلاً بين دو و چهار شك كرده، يا بين سه و چهار، احتياط واجب آن است كه به دستور هر دو عمل كند، و نماز را هم دوباره بخواند.
مسأله1220. اگر بعد از نماز بفهمد كه در نماز شكي براي او پيش آمده، ولي نداند از شكهاي باطل بوده يا از شكهاي صحيح، و اگر از شكهاي صحيح بوده كدام قسم آن بوده است، بايد دو ركعت نماز احتياط ايستاده، و يك ركعت ايستاده و دو ركعت نشسته و دو سجده سهو به جا آورد، و نماز را هم دوباره بخواند.
مسأله1221. كسي كه نشسته نماز ميخواند، اگر شكي كند كه مختار است براي آن يك ركعت نماز احتياط ايستاده، يا دو ركعت نشسته بخواند، بايد يك ركعت نشسته را به جا آورد، و هم‌چنين اگر شكي كند كه معين است براي آن يك ركعت نماز احتياط ايستاده بخواند، يك ركعت نشسته به جاي يك ركعت ايستاده كافي است، و هم‌چنين دو ركعت نشسته به جاي دو ركعت ايستاده، و لكن در مثل دو و سه، احتياط مستحب، جمع بين يك ركعت نشسته و دو ركعت نشسته، و دوباره‌خواندن نماز است.
مسأله1222. كسي كه ايستاده نماز ميخواند، اگر موقع خواندن نماز احتياط از ايستادن عاجز شود، بايد مثل كسي كه نماز را نشسته ميخواند، و حكم آن در مسأله پيش گفته شد، نماز احتياط را به جا آورد.
مسأله1223. كسي كه نشسته نماز ميخواند، اگر موقع خواندن نماز احتياط بتواند بايستد، بايد به وظيفه كسي كه نماز را ايستاده ميخواند عمل كند.