مسأله1208. در نُه صورت اگر در شماره ركعتهای نماز چهار ركعتی شك كند، باید فوراً فكر نماید؛ پس اگر یقین یا گمان به یك طرف شك پیدا كرد، همان طرف را بگیرد، و نماز را تمام كند، و الا به دستورهایی كه گفته میشود، عمل نماید، و آن نُه صورت از این قرار است:
اول ـ آن كه بعد از تمامشدن ذكر واجب سجده دوم شك كند دو ركعت خوانده یا سه
ركعت، كه باید بنا بگذارد سه ركعت خوانده، و یك ركعت دیگر بخواند و نماز را تمام كند، و بعد از نماز، یك ركعت نماز احتیاط ایستاده به دستوری كه بعداً گفته میشود به جا آورد.
دوم ـ شك بین دو و چهار بعد از تمامشدن ذكر واجب سجده دوم، كه باید بنا بگذارد چهار ركعت خوانده و نماز را تمام كند، و بعد از نماز، دو ركعت نماز احتیاط ایستاده بخواند.
سوم ـ شك بین دو و سه و چهار بعد از تمامشدن ذكر واجب سجده دوم، كه باید بنا بر چهار بگذارد، و بعد از نماز دو ركعت نماز احتیاط ایستاده، و بعد دو ركعت نشسته به جا آورد.
چهارم ـ شك بین چهار و پنج بعد از تمامشدن ذكر واجب سجده دوم، كه باید بنا بر چهار بگذارد و نماز را تمام كند، و بعد از نماز، دو سجده سهو به جا آورد، ولی اگر یكی از این چهار شك بعد از سجده اول، یا پیش از تمامشدن ذكر واجب سجده دوم، برای او پیش آید، نماز باطل است.
پنجم ـ شك بین سه و چهار كه در هر جای نماز باشد، باید بنا بر چهار بگذارد و نماز را تمام كند، و بعد از نماز، یك ركعت نماز احتیاط ایستاده یا دو ركعت نشسته به جا آورد.
ششم ـ شك بین چهار و پنج در حال ایستاده كه باید بنشیند و تشهد بخواند، و بعد از سلام، یك ركعت نماز احتیاط ایستاده یا دو ركعت نشسته به جا آورد، و احتیاط لازم آن است كه در این صورت و همچنین در صورت هفتم و هشتم بعد از نماز احتیاط دو سجده سهو نیز به جای آورد.
هفتم ـ شك بین سه و پنج در حال ایستاده كه باید بنشیند و تشهد بخواند، و بعد از سلام، دو ركعت نماز احتیاط ایستاده به جا آورد.
هشتم ـ شك بین سه و چهار و پنج در حال ایستاده كه باید بنشیند و تشهد بخواند، و بعد از سلام دو ركعت نماز احتیاط ایستاده، و بعد، دو ركعت نشسته به جا آورد.
نهم ـ شك بین پنج و شش در حال ایستاده كه باید بنشیند و تشهد بخواند، و بعد از سلام، دو سجده سهو به جا آورد، و بنابر احتیاط واجب، دو سجده سهو دیگر هم برای ایستادن بیجا به جا آورد.
مسأله1209. اگر یكی از شكهای صحیح برای انسان پیش آید، نباید نماز را بشكند، و چنانچه نماز را بشكند، معصیت كرده است. پس اگر پیش از انجام كاری كه نماز را باطل میكند، مثل پشتكردن به قبله، نماز را از سرگیرد، نماز دوم هم باطل است، و اگر بعد از انجام كاری كه نماز را باطل میكند مشغول نماز شود، نماز دوم صحیح است.
مسأله1210. اگر یكی از شكهایی كه نماز احتیاط برای آنها واجب است در نماز پیش آید، چنانچه انسان نماز را تمام كند و بدون خواندن نماز احتیاط، نماز را از سر بگیرد معصیت كرده است. پس اگر پیش از انجام كاری كه نماز را باطل میكند، نماز را از سر گرفته، نماز دوم هم باطل است، و اگر بعد از انجام كاری كه نماز را باطل میكند مشغول نماز شده، نماز دوم صحیح است.
مسأله1211. وقتی یكی از شكهای صحیح برای انسان پیش آید، چنان كه گفته شد باید فوراً فكر كند، ولی اگر چیزهایی كه به واسطه آنها ممكن است یقین یا گمان به یك طرف شك پیدا شود، از بین نمیرود، چنانچه كمی بعد فكر كند اشكال ندارد، مثلاً اگر در سجده شك كند، میتواند تا بعد از سجده، فكر كردن را تأخیر بیندازد.
مسأله1212. اگر اول گمانش به یك طرف بیشتر باشد، بعد دو طرف در نظر او مساوی شود، باید به دستور شك عمل نماید، و اگر اول دو طرف در نظر او مساوی باشد و به طرفی كه وظیفه اوست بنا بگذارد، بعد گمانش به طرف دیگر برود، باید طرف گمان را بگیرد و نماز را تمام كند.
مسأله1213. كسی كه نمیداند گمانش به یك طرف بیشتر است یا هر دو طرف در نظر او مساوی است، اگر احتمال میدهد به یك طرف گمانش زیادتر باشد، باید آن طرف را بگیرد، و الا به دستور شك عمل كند.
مسأله1214. اگر بعد از نماز بداند كه در بین نماز حال تردیدی داشته، كه مثلاً دو ركعت خوانده یا سه ركعت، و بنا را بر سه گذاشته، ولی نداند كه گمانش به خواندن سه ركعت بوده، یا هر دو طرف در نظر او مساوی بوده، خوب است نماز احتیاط را بخواند.
مسأله1215. اگر موقعی كه تشهد میخواند، یا بعد از ایستادن، شك كند كه دو سجده را به جا آورده یا نه، و در همان موقع یكی از شكهایی كه اگر بعد از تمامشدن دو سجده اتفاق بیفتد صحیح میباشد، برای او پیش آید، مثلاً شك كند كه دو ركعت خوانده یا سه ركعت، چنانچه به دستور آن شك عمل كند، نمازش صحیح است.
مسأله1216. اگر پیش از آن كه مشغول تشهد شود، یا پیش از ایستادن، شك كند كه دو سجده را به جا آورده یا نه، و در همان موقع یكی از شكهایی كه بعد از تمامشدن دو سجده صحیح است برایش پیش آید، نماز باطل است.
مسأله1217. اگر موقعی كه ایستاده، بین سه و چهار، یا بین سه و چهار و پنج شك كند، و یادش بیاید كه یك سجده یا دو سجده را از ركعت پیش به جا نیاورده، نمازش باطل است.
مسأله1218. اگر شك او از بین برود و شك دیگری برایش پیش آید، مثلاً اول شك كند كه دو ركعت خوانده یا سه ركعت، بعد شك كند كه سه ركعت خوانده یا چهار ركعت، باید به دستور شك دوم عمل نماید.
مسأله1219. اگر بعد از نماز شك كند كه در نماز مثلاً بین دو و چهار شك كرده، یا بین سه و چهار، احتیاط واجب آن است كه به دستور هر دو عمل كند، و نماز را هم دوباره بخواند.
مسأله1220. اگر بعد از نماز بفهمد كه در نماز شكی برای او پیش آمده، ولی نداند از شكهای باطل بوده یا از شكهای صحیح، و اگر از شكهای صحیح بوده كدام قسم آن بوده است، باید دو ركعت نماز احتیاط ایستاده، و یك ركعت ایستاده و دو ركعت نشسته و دو سجده سهو به جا آورد، و نماز را هم دوباره بخواند.
مسأله1221. كسی كه نشسته نماز میخواند، اگر شكی كند كه مختار است برای آن یك ركعت نماز احتیاط ایستاده، یا دو ركعت نشسته بخواند، باید یك ركعت نشسته را به جا آورد، و همچنین اگر شكی كند كه معین است برای آن یك ركعت نماز احتیاط ایستاده بخواند، یك ركعت نشسته به جای یك ركعت ایستاده كافی است، و همچنین دو ركعت نشسته به جای دو ركعت ایستاده، و لكن در مثل دو و سه، احتیاط مستحب، جمع بین یك ركعت نشسته و دو ركعت نشسته، و دوبارهخواندن نماز است.
مسأله1222. كسی كه ایستاده نماز میخواند، اگر موقع خواندن نماز احتیاط از ایستادن عاجز شود، باید مثل كسی كه نماز را نشسته میخواند، و حكم آن در مسأله پیش گفته شد، نماز احتیاط را به جا آورد.
مسأله1223. كسی كه نشسته نماز میخواند، اگر موقع خواندن نماز احتیاط بتواند بایستد، باید به وظیفه كسی كه نماز را ایستاده میخواند عمل كند.