مسأله 2573. مال گمشده را اگر انسان پيدا ميكند و از قسم حيوان نيست، اگر نشانهاي نداشته باشد كه به واسطه آن، صاحبش معلوم شود، بنابر احتياط لازم بايد از طرف صاحبش صدقه بدهد.
مسأله 2574. اگر مالي پيدا كند كه نشانه دارد و قيمت آن از 6/12 نخود نقره سكهدار كمتر است، چنان‌چه صاحب آن معلوم باشد، و انسان نداند راضي است يا نه، نميتواند بدون اجازه او بردارد، و اگر صاحب آن معلوم نباشد، ميتواند به قصد اين كه ملك خودش شود بردارد، و احتياط واجب آن است كه هر وقت صاحبش پيدا شد، اگر عين مال باقي است آن را به صاحبش رد كند، ولي اگر عين از بين رفته، دادن عوض لازم نيست.
مسأله 2575. هرگاه چيزي كه پيدا كرده نشانهاي دارد كه به واسطه آن ميتواند صاحبش را پيدا كند، اگر چه بداند صاحب آن كافري است كه در امان مسلمانان است در صورتي كه قيمت آن چيز به 6/12 نخود نقره سكهدار برسد بايد از روزي كه آن را پيدا كرده تا يك سال در جاهايي كه مردم اجتماع ميكنند اعلان كند، و لازم نيست كه هر روز اعلان كند، بلكه اگر تا يك سال طوري بگويد و اعلان كند كه مردم بگويند اعلان ميكند، كافي است.
مسأله 2576. اگر انسان خودش نخواهد اعلان كند، ميتواند به كسي كه اطمينان دارد بگويد كه از طرف او اعلان نمايد.
مسأله 2577. اگر تا يك سال اعلان كند و صاحب مال پيدا نشود، ميتواند آن را براي خود بردارد، به قصد اين كه هر وقت صاحبش پيدا شد عوض آن را به او بدهد، يا براي او نگهداري كند كه هر وقت پيدا شد به او بدهد، ولي احتياط مستحب آن است كه از طرف صاحبش صدقه بدهد.
مسأله 2578. اگر بعد از آن كه يك سال اعلان كرد و صاحب مال پيدا نشد، مال را براي صاحبش نگهداري كند و از بين برود، چنان‌چه در نگهداري آن كوتاهي نكرده، و تعدي يعني زياده‌روي هم ننموده ضامن نيست، ولي اگر از طرف صاحبش صدقه داده باشد يا براي خود برداشته باشد، ضامن است.
مسأله 2579. كسي كه مالي را پيدا كرده، اگر عمداً به دستوري كه گفته شد اعلان نكند، گذشته از اين كه معصيت كرده، باز هم واجب است اعلان كند.
مسأله 2580. اگر بچه نابالغ چيزي پيدا كند، ولي او بايد اعلان نمايد.
مسأله 2581. اگر انسان در بين سالي كه اعلان ميكند، از پيداشدن صاحب مال نااميد شود، و بخواهد آن را صدقه بدهد اشكال ندارد.
مسأله 2582. اگر در بين سالي كه اعلان ميكند مال از بين برود، چنان‌چه در نگهداري آن كوتاهي كرده، يا تعدي يعني زياده‌روي كرده باشد، بايد عوض آن را به صاحبش بدهد، و اگر كوتاهي نكرده و زياده‌روي هم ننموده، چيزي بر او واجب نيست.
مسأله 2583. اگر مالي را كه نشانه دارد، و قيمت آن به 6/12 نخود نقره سكهدار ميرسد، در جايي پيدا كند كه معلوم است به واسطه اعلان، صاحب آن پيدا نميشود، ميتواند در روز اول آن را از طرف صاحبش صدقه بدهد؛ و چنان‌چه صاحبش پيدا شود، و به صدقه‌دادن راضي نشود، بايد عوض آن را به او بدهد، و ثواب صدقهاي كه داده مال خود اوست.
مسأله 2584. اگر چيزي را پيدا كند و به خيال اين كه مال خود او است بردارد، و بعد بفهمد مال خودش نبوده، بايد تا يك سال اعلان نمايد، و هم‌چنين است اگر مثلاً پاي خود را به گمشدهاي بزند، و آن را از جاي خودش حركت دهد.
مسأله 2585. بايد موقع اعلان، جنس چيزي را كه پيدا كرده معين نمايد، بلكه به نحوي كه در نظر عرف صدق تعريف كند، مثل اين كه بگويد: كتابي پيدا كردهام يا لباسي؛ و اگر همين قدر بگويد: چيزي پيدا كردهام؛ كافي نيست.
مسأله 2586. اگر كسي چيزي را پيدا كند، و ديگري بگويد: مال من است. در صورتي بايد به او بدهد كه نشانههاي آن را بگويد، ولي لازم نيست نشانههايي را كه بيشتر اوقات صاحب مال هم ملتفت آن‌ها نيست بگويد.
مسأله 2587. اگر قيمت چيزي را كه پيدا كرده به 6/12 نخود نقره سكهدار برسد، چنان‌چه اعلان نكند و در مسجد، يا جاي ديگري كه محل اجتماع مردم است بگذارد و آن چيز از بين برود، يا ديگري آن را بردارد، كسي كه آن را پيدا كرده ضامن است.
مسأله 2588. هرگاه چيزي پيدا كند كه اگر بماند فاسد ميشود، بايد قيمت آن را معين كند، يا براي خودش بردارد، و يا به ديگري بفروشد، و پولش را براي صاحبش نگهدارد؛ و احتياط لازم آن است كه اين كار با اذن حاكم شرع، يا وكيل او باشد، و در هر دو صورت، وجوب اعلان تا يك سال ساقط نميشود، و اگر تا يك سال صاحبش پيدا نشد، ميتواند در ثمن تصرف كند و يا آن را از طرف صاحبش صدقه بدهد، و هر وقت صاحب مال پيدا شود، بايد عوض ثمن و يا قيمتي را كه به عهده گرفته و مال را براي خود برداشته، به او رد كند؛ ولي اگر ثمن را صدقه داده باشد، و صاحب مال به صدقه راضي شود، چيزي بر او نيست.
مسأله 2589. اگر چيزي را كه پيدا كرده، موقع وضوگرفتن و نمازخواندن همراه او باشد، در صورتي كه قصدش اين باشد كه صاحب آن را پيدا كند، اشكال ندارد.
مسأله 2590. اگر كفش او را ببرند و كفش ديگري به جاي آن بگذارند، چنان‌چه بداند كفشي كه مانده مال كسي است كه كفش او را برده، ميتواند به جاي كفش خودش بردارد، ولي اگر قيمت آن از كفش خودش بيشتر باشد، بايد هر وقت صاحب آن پيدا شد زيادي قيمت را به او بدهد، و چنان‌چه از پيدا نشدن او نااميد شود، بايد با اجازه حاكم شرع زيادي قيمت را از طرف صاحبش صدقه بدهد، و اگر احتمال دهد كفشي كه مانده مال كسي نيست كه كفش او را برده، در صورتي كه قيمت آن از 6 / 12 نخود نقره سكهدار كمتر باشد، ميتواند براي خود بردارد، و اگر بيشتر باشد احتياطاً تا يك سال اعلان كند، و بعد از يك سال، احتياطاً از طرف صاحبش صدقه بدهد.
مسأله 2591. اگر مالي را كه كمتر از 6/12 نخود نقره سكهدار ارزش دارد پيدا كند، و از آن صرفنظر نمايد، و در مسجد يا جاي ديگر بگذارد، چنان‌چه كسي آن را بردارد، براي او حلال است.