مسأله 2319. اگر انسان بخواهد ضامن شود كه بدهی كسی را بدهد، ضامنشدن او در صورتی صحیح است كه به هر لفظی اگر چه عربی نباشد به طلبكار بگوید كه من ضامن شدهام طلب تو را بدهم، و طلبكار هم رضایت خود را بفهماند، ولی راضیبودن بدهكار شرط نیست.
مسأله 2320. ضامن و طلبكار باید مكلف و عاقل باشند، و كسی هم آنان را مجبور نكرده باشد و نیز باید سفیه نباشند، یعنی مال خود را در كارهای بیهوده مصرف نكنند، و طلبكار از تصرف در مالش شرعاً ممنوع نباشد، ولی این شرطها در بدهكار نیست، مثلاً اگر كسی ضامن شود كه بدهی بچه یا دیوانه را بدهد صحیح است.
مسأله 2321. هر گاه برای ضامنشدن خودش شرطی قرار دهد، مثلاً بگوید: اگر بدهكار قرض تو را نداد من میدهم؛ ضامنشدن او باطل است.
مسأله 2322. كسی كه انسان ضامن بدهی او میشود باید بدهكار باشد. پس اگر كسی بخواهد از دیگری قرض كند، تا وقتی قرض نكرده، انسان نمیتواند ضامن او شود.
مسأله 2323. در صورتی انسان میتواند ضامن شود كه طلبكار و بدهكار و جنس بدهی همه معین باشد. پس اگر دو نفر از كسی طلبكار باشند و انسان بگوید: من ضامن هستم كه طلب یكی از شماها را بدهم؛ چون معین نكرده كه طلب كدام را میدهد، ضامنشدن او باطل است، و نیز اگر كسی از دو نفر طلبكار باشد، و انسان بگوید: من ضامن هستم كه طلب یكی از آن دو نفر را به تو بدهم؛ چون معین نكرده كه بدهی كدام را میدهد، ضامنشدن او باطل میباشد، و همچنین اگر كسی از دیگری، مثلاً ده من گندم و ده تومان پول طلبكار باشد، و انسان بگوید: من ضامن یكی از دو طلب تو هستم؛ و معین نكندكه ضامنگندم است یا ضامن پول، صحیح نیست.
مسأله 2324. اگر طلبكار ذمه ضامن را از تمام طلب خود برئ كند، ضامن نمیتواند از بدهكار چیزی بگیرد، و اگر از مقداری برئ كند، نمیتواند آن مقدار را مطالبه نماید.
مسأله 2325. اگر انسان ضامن شود كه بدهی كسی را بدهد، نمیتواند از ضامنشدن خود برگردد.
مسأله 2326. ضامن و طلبكار میتوانند شرط كنند كه هر وقت بخواهند ضامنبودن ضامن را به هم بزنند.
مسأله 2327. هرگاه انسان در موقع ضامنشدن بتواند طلب طلبكار را بدهد اگر چه بعد فقیر شود، طلبكار نمیتواند ضامنبودن او را به هم بزند و طلب خود را از بدهكار اول مطالبه نماید، و همچنین است اگر در آن موقع نتواند طلب او را بدهد ولی طلبكار بداند و به ضامنشدن او راضی شود.
مسأله 2328. اگر انسان در موقعی كه ضامن میشود، نتواند طلب طلبكار را بدهد و طلبكار در آن وقت نداند و بعد ملتفت شود، میتواند ضامنبودن او را به هم بزند، و اگر پیش از آن كه طلبكار ملتفت شود، ضامن قدرت پیدا كرده باشد احتیاط لازم این است كه طلبكار ضمانت را به هم نزند.
مسأله 2329. اگر كسی بدون اجازه بدهكار ضامن شود كه بدهی او را بدهد، نمیتواند چیزی از او بگیرد.
مسأله 2330. اگر كسی با اجازه بدهكار ضامن شود كه بدهی او را بدهد، میتواند مقداری را كه ضامن شده پس از پرداخت آن از او مطالبه نماید، ولی اگر به جای جنسی كه بدهكار بوده، جنس دیگری به طلبكار او بدهد، نمیتواند چیزی را كه داده از او مطالبه نماید، مثلاً اگر ده من گندم بدهكار باشد و ضامن، ده من برنج بدهد، نمیتواند برنج را از او مطالبه نماید، اما اگر خودش راضی شود كه برنج بدهد اشكال ندارد.