مسأله 2573. مال گمشده را اگر انسان پیدا میكند و از قسم حیوان نیست، اگر نشانهای نداشته باشد كه به واسطه آن، صاحبش معلوم شود، بنابر احتیاط لازم باید از طرف صاحبش صدقه بدهد.
مسأله 2574. اگر مالی پیدا كند كه نشانه دارد و قیمت آن از 6/12 نخود نقره سكهدار كمتر است، چنانچه صاحب آن معلوم باشد، و انسان نداند راضی است یا نه، نمیتواند بدون اجازه او بردارد، و اگر صاحب آن معلوم نباشد، میتواند به قصد این كه ملك خودش شود بردارد، و احتیاط واجب آن است كه هر وقت صاحبش پیدا شد، اگر عین مال باقی است آن را به صاحبش رد كند، ولی اگر عین از بین رفته، دادن عوض لازم نیست.
مسأله 2575. هرگاه چیزی كه پیدا كرده نشانهای دارد كه به واسطه آن میتواند صاحبش را پیدا كند، اگر چه بداند صاحب آن كافری است كه در امان مسلمانان است در صورتی كه قیمت آن چیز به 6/12 نخود نقره سكهدار برسد باید از روزی كه آن را پیدا كرده تا یك سال در جاهایی كه مردم اجتماع میكنند اعلان كند، و لازم نیست كه هر روز اعلان كند، بلكه اگر تا یك سال طوری بگوید و اعلان كند كه مردم بگویند اعلان میكند، كافی است.
مسأله 2576. اگر انسان خودش نخواهد اعلان كند، میتواند به كسی كه اطمینان دارد بگوید كه از طرف او اعلان نماید.
مسأله 2577. اگر تا یك سال اعلان كند و صاحب مال پیدا نشود، میتواند آن را برای خود بردارد، به قصد این كه هر وقت صاحبش پیدا شد عوض آن را به او بدهد، یا برای او نگهداری كند كه هر وقت پیدا شد به او بدهد، ولی احتیاط مستحب آن است كه از طرف صاحبش صدقه بدهد.
مسأله 2578. اگر بعد از آن كه یك سال اعلان كرد و صاحب مال پیدا نشد، مال را برای صاحبش نگهداری كند و از بین برود، چنانچه در نگهداری آن كوتاهی نكرده، و تعدی یعنی زیادهروی هم ننموده ضامن نیست، ولی اگر از طرف صاحبش صدقه داده باشد یا برای خود برداشته باشد، ضامن است.
مسأله 2579. كسی كه مالی را پیدا كرده، اگر عمداً به دستوری كه گفته شد اعلان نكند، گذشته از این كه معصیت كرده، باز هم واجب است اعلان كند.
مسأله 2580. اگر بچه نابالغ چیزی پیدا كند، ولی او باید اعلان نماید.
مسأله 2581. اگر انسان در بین سالی كه اعلان میكند، از پیداشدن صاحب مال ناامید شود، و بخواهد آن را صدقه بدهد اشكال ندارد.
مسأله 2582. اگر در بین سالی كه اعلان میكند مال از بین برود، چنانچه در نگهداری آن كوتاهی كرده، یا تعدی یعنی زیادهروی كرده باشد، باید عوض آن را به صاحبش بدهد، و اگر كوتاهی نكرده و زیادهروی هم ننموده، چیزی بر او واجب نیست.
مسأله 2583. اگر مالی را كه نشانه دارد، و قیمت آن به 6/12 نخود نقره سكهدار میرسد، در جایی پیدا كند كه معلوم است به واسطه اعلان، صاحب آن پیدا نمیشود، میتواند در روز اول آن را از طرف صاحبش صدقه بدهد؛ و چنانچه صاحبش پیدا شود، و به صدقهدادن راضی نشود، باید عوض آن را به او بدهد، و ثواب صدقهای كه داده مال خود اوست.
مسأله 2584. اگر چیزی را پیدا كند و به خیال این كه مال خود او است بردارد، و بعد بفهمد مال خودش نبوده، باید تا یك سال اعلان نماید، و همچنین است اگر مثلاً پای خود را به گمشدهای بزند، و آن را از جای خودش حركت دهد.
مسأله 2585. باید موقع اعلان، جنس چیزی را كه پیدا كرده معین نماید، بلكه به نحوی كه در نظر عرف صدق تعریف كند، مثل این كه بگوید: كتابی پیدا كردهام یا لباسی؛ و اگر همین قدر بگوید: چیزی پیدا كردهام؛ كافی نیست.
مسأله 2586. اگر كسی چیزی را پیدا كند، و دیگری بگوید: مال من است. در صورتی باید به او بدهد كه نشانههای آن را بگوید، ولی لازم نیست نشانههایی را كه بیشتر اوقات صاحب مال هم ملتفت آنها نیست بگوید.
مسأله 2587. اگر قیمت چیزی را كه پیدا كرده به 6/12 نخود نقره سكهدار برسد، چنانچه اعلان نكند و در مسجد، یا جای دیگری كه محل اجتماع مردم است بگذارد و آن چیز از بین برود، یا دیگری آن را بردارد، كسی كه آن را پیدا كرده ضامن است.
مسأله 2588. هرگاه چیزی پیدا كند كه اگر بماند فاسد میشود، باید قیمت آن را معین كند، یا برای خودش بردارد، و یا به دیگری بفروشد، و پولش را برای صاحبش نگهدارد؛ و احتیاط لازم آن است كه این كار با اذن حاكم شرع، یا وكیل او باشد، و در هر دو صورت، وجوب اعلان تا یك سال ساقط نمیشود، و اگر تا یك سال صاحبش پیدا نشد، میتواند در ثمن تصرف كند و یا آن را از طرف صاحبش صدقه بدهد، و هر وقت صاحب مال پیدا شود، باید عوض ثمن و یا قیمتی را كه به عهده گرفته و مال را برای خود برداشته، به او رد كند؛ ولی اگر ثمن را صدقه داده باشد، و صاحب مال به صدقه راضی شود، چیزی بر او نیست.
مسأله 2589. اگر چیزی را كه پیدا كرده، موقع وضوگرفتن و نمازخواندن همراه او باشد، در صورتی كه قصدش این باشد كه صاحب آن را پیدا كند، اشكال ندارد.
مسأله 2590. اگر كفش او را ببرند و كفش دیگری به جای آن بگذارند، چنانچه بداند كفشی كه مانده مال كسی است كه كفش او را برده، میتواند به جای كفش خودش بردارد، ولی اگر قیمت آن از كفش خودش بیشتر باشد، باید هر وقت صاحب آن پیدا شد زیادی قیمت را به او بدهد، و چنانچه از پیدا نشدن او ناامید شود، باید با اجازه حاكم شرع زیادی قیمت را از طرف صاحبش صدقه بدهد، و اگر احتمال دهد كفشی كه مانده مال كسی نیست كه كفش او را برده، در صورتی كه قیمت آن از 6 / 12 نخود نقره سكهدار كمتر باشد، میتواند برای خود بردارد، و اگر بیشتر باشد احتیاطاً تا یك سال اعلان كند، و بعد از یك سال، احتیاطاً از طرف صاحبش صدقه بدهد.
مسأله 2591. اگر مالی را كه كمتر از 6/12 نخود نقره سكهدار ارزش دارد پیدا كند، و از آن صرفنظر نماید، و در مسجد یا جای دیگر بگذارد، چنانچه كسی آن را بردارد، برای او حلال است.