امروز حوزه از زمان حاج شيخ خلوت‌تر است

در گذشته وقتي به شهرها می‌رفتيد می‌ديديد در همه‌جا علماي بزرگ و مجتهدين بودند اما به يک معنا الآن خلوتي حوزه بيشتر است حتي از زمان مرحوم حاج شيخ که می‌گفتند هفتصد نفر طلبه داشتند، آن‌وقت اشخاصي بودند مثل مرحوم آقاي آسيّد محمدتقي خوانساري که در حوزۀ حاج شيخ بودند، آقاي حاج سيّداحمد خوانساري، آقاي حجت يا علماي قم مثل آقاي آقاميرزا محمد فيض، آقاي گلپايگاني، آقاي آقا ميرزا محمد همداني، مرحوم امام. در آن زمان مجله‌اي بود که در آن اسامی ‌کساني که درس خارج می‌گفتند يا سطح‌هایي که نظير خارج بود مي‌نوشتند، در آنجا اسم اين آقايان را نوشته بودند، عده‌اي هم در مرحلۀ بعد بودند مثلاً اشخاصي که در ادبيات خيلي استاد بودند، افرادي هم بودند که بسيار مقدس، متديّن و متعبد بودند، من بعضي از آنها را ديده بودم (البته من در زمان خود آقاي حاج شيخ به قم آمده بودم ولي مشغول نبودم). اشخاصي بودند که متديّن و متعبد بودند و هر‌کس در مجلسشان حاضر می‌شد استفاده می‌کرد، نه زبانشان خطا می‌رفت، نه غيبت مي‌کردند، آثار زهد و تقوا در آنها بود، نسبت

به وجوهات و سهم امام در نهايت احتياط بودند. اشخاصي بودند که اگر به آن صورت بخواهيد حساب کنيد متأسفانه بايد بگويم حالا حوزه خلوت شده است.

ولي بالاخره امروز همين کثرت جمعيتشان اسباب شوکت اسلام است البته درعين‌حال، باز هم هستند مثل بعضي از آقايان که پيش ما می‌آيند افرادي هستند بسيار متعبد و متعهد.

من به سهم خودم تقدير می‌کنم و اميدوارم که خدمات شما مورد نظر صاحب حوزه‌ها حضرت وليّ عصر# باشد.